ÇANKIRI-ÇERKEŞ 

XIX.YÜZYIL TAHRİRLERİNE GÖRE ÇERKEŞ - Yüksel ASLAN Çankırı Araştırmaları Sitesi www.cansaati.org 1 XIX.YÜZYIL TAHRİRLERİNE GÖRE ÇERKEŞ GİRİŞ A) Yapılan Çalışma hakkında Gerçekleştirilen bu çalışmanın ana teması, Osmanlı devletinin tarihi süreci içerisinde gerçekleştirdiği sayımların içerisinde yer alan Çankırı ili Çerkeş İlçesi Nüfus Tahrir defteridir.1 Çalışma; Osmanlı genel tarihi içerinde Anadolu kentleri içerisinde yer alan Çankırı tarihi ve bu tarihin önemli bir unsuru olan Çerkeş Kazasının 19. y.yılda sahip olduğu yapı hakkında önemli bilgiler verecek olan özgün bir çalışma niteliğindedir. Zira şu ana kadar gerek Çankırı, gerekse kazalara kapsayacak anlamda yapılan çalışmalar çok az sayıdadır. Bu çalışmalar içerisinde; Prof. Dr. Ahmet Kankal’ın Tapu Tahrir defteri kayıtlarına göre 1993 yılında doktora tezi olarak yaptığı ve daha sonra ‘XVI.Yüzyılda Çankırı’2 ismiyle kitaplaştırılan çalışmayı, Ahmet Elibol tarafından 1789-1839 yılları arası Çankırı Şeriye Sicillerine göre yapılan ve daha sonra ‘XIX. Yüzyıl Başlarında Çankırı’3 ismiyle kitaplaştırılan doktora çalışmasını sayabiliriz.4 Yine bu çalışmalar arasında Ömer Türkoğlu’nun ‘Kastamonu Vilayeti Salnamelerinde Çankırı Sancağı (1869-1903)5 isimli değerli çalışmasını da saymadan geçmek mümkün değildir. Bu çalışmaların dışında ilk defa Çankırı merkez Temettuat defterine göre tarafımdan hazırlanan ‘ XIX.Yüzyılda Çankırı esnaf teşekkülleri ve iş kolları bakımından Çankırı Temettuat defterine genel bir bakış’6 isimli makale özgünlük taşımaktadır. Bu bağlamda, Çerkeş Kazası Nüfus Tahrirlerine göre Çerkeş konulu bu çalışmada hem yerel tarih hem de Çankırı da Nüfus Tahrirlerine göre yapılan ve ilk olması bakımından ciddi katkılar sunacak ve yeni bilgiler ortaya koyacak bir çalışma olacaktır. Hazırlanan bu çalışma; Tanzimat sonrasında 1260 (Miladi 1844) Kengırı Vilayeti Çerkeş Kazası Nüfus Tahrir defteri esas alınarak hazırlanmıştır. Çalışma esnasında 1279 yılında tutulan İkinci Çerkeş Kazası Nüfus Tahrir Defteri ile ve Çerkeş Temettuat defteri ile de yer yer mukayeseler yapılacaktır. Bölge tarihi hakkında çok önemli bilgiler ihtiva etmekte olan bu defter, Dr.Rıfkı Kamil Urga Çankırı Araştırmaları Merkezi Yönetim Kurulu başkanlığım esnasında Araştırma Merkezi Arşivine1870 numarası ile kazandırılmış çok önemli defterdir.7 Bu defterler üzerinde yapılacak olan çalışmalar, Anadolu kentleri ve kent tarihçiliği açısından yeni ve değerli bilgiler ortaya koyacaktır. Zira, Osmanlı İmparatorluğunun toplumsal ve kültürel tarihi hâla büyük ölçüde İstanbul üzerine odaklanmıştır. Buna karşılık bölgesel tarih hakkında henüz çok az şey bilinmektedir.8 B) Kengırı İli Çerkeş Kazası Nüfus Tahrir Defteri XIX.Yüzyılda Çerkeş’i daha iyi tanımak için çalışmaya esas teşkil eden Çerkeş Kazası Nüfus Tahrir defteri 9 Hakkında bazı tanıtıcı bilgiler vermek faydalı olacaktır. Bahsi geçen defter 19.5 X 55 cm ebadında olup ebru kapaklı olup toplam 252 sayfadan oluşmaktadır. Defterin birinci ikinci sayfaları yani birinci Varak’ında herhangi bir kayıt olmayıp boş bulunmaktadır. 243. sayfada kayıtlar tamamlanmış ve mühürlenmiştir. Kayıtların tamamlanmasından dolayı 244-252 arası sayfalarda da herhangi bir kayıt bulunmamaktadır. Defterin ön kapağında “Ankara eyaleti dahilinde kâin Kengırı sancağı defter nazırı iradesinde bulunan Çerkeş kazasının ehli İslam defteridir” ifadeleri yer almaktadır. 243. sayfada da 1 Ankara eyaleti dahilinde kâin Kengırı sancağı defter nazırı iradesinde bulunan Çerkeş kazasının ehli İslam defteridir. Dr.Rıfkı Kamil Urga Çankırı Araştırmaları Merkezi Arşivi. Arşiv no: 1870 2 Prof.Dr.Ahmet KANKAL, XVI.Yüzyılda Çankırı. Çankırı Belediyesi Kültür Yayınları. Ocak-2009 3 Ahmet ELİBOL, XIX. Yüzyıl Başlarında Çankırı. Çankırı Belediyesi Kültür Yayınları. Mart-2008 4 Her iki çalışmada Çankırı Beledyesi Kültür ve sosyal İşler müdürlüğü ve Dr.Rıfkı Kamil Urga Çankırı Araştırmaları Merkezi Yönetim Kurulu Başkanlı yaptığım dönemlerde kişisel teşebbüslerim ve değerli akademisyenlerin kabulleri ile kazandırılmıştır. 5Ömer Türkoğlu, Kastamonu Vilayeti Salnamelerinde Çankırı Sancağı (1869-1903). Çankırı Valiliği-1999 6 Yüksel ARSLAN, XIX.Yüzyılda Çankırı esnaf teşekkülleri ve iş kolları bakımından Çankırı Temettuat defterine genel bir bakış. Çankırı Araştırmaları Dergisi.Yıl.3, Sayı.3, Kasım-2008 S.9 7Çerkeş nüfus Tahrir defterinin dışında, Çankırı kazalarına ve Afşar, İnallu, Ballu gibi çeşitli aşiretlere ait olan çeşitli defterler tarafımdan Arşiv kayıtlarına kazandırılmıştır. Çankırı tarihi açısından çok önemli olan ve şu ana kadar başka nüshaları bulunmayan defterler ile ilgili herhangi bir çalışma şu ana kadar yapılmamıştır. 8 Suraiya FAROQHİ, Osmanlı’da Kentler Ve Kentliler. 9 Dr.Rıfkı Kamil Urga Çankırı Araştırmaları Merkezi Arşivi. Arşiv No: 1870 XIX.YÜZYIL TAHRİRLERİNE GÖRE ÇERKEŞ - Yüksel ASLAN Çankırı Araştırmaları Sitesi www.cansaati.org 2 defterin 1260 (Miladi 1844) senesinde Çerkeş Kazası nüfus ve yoklama kayıtlarının Ferman gereği hazırlanıp tamamlandığına dair bilgi mevcut olup, tahriri yaptıran görevlinin mührü ve imzası bulunmaktadır. Bu bilgilerden 1260 senesinden Fermanı Ali gereği Çerkeş Kazası Nüfus Tahriri ve yoklamasının ‘Livâ-i Kengırı Memuru Tahriri Nüfus Miralay Mustafa’ tarafından yapıldığı anlaşılmaktadır. Tahrir defterinin üçüncü sayfasında Çerkeş Kazası Mahalle ve Kurrâları’nın (Köylerinin) isimleri ve hangi sayfalarda yer aldığına dair kayıtlar bulunmaktadır.10 1260 yılında yapılan bu Nüfus Tahriri dışında 1279 (Miladi 1863) yılında ikinci bir tahrir daha yapılmıştır. Bu tahriri defteri11 de hemen hemen aynı ebatlarda olup,12 toplam 274 sayfadır.13 Defter’in ön kapağında “Defter-i Nüfusu Kazai Çerkeş Der Livâi Kengırı” ifadeleri yar almaktadır. 1260 tarihli defter ile 1279 tarihli defter kayıt tarzı ile aynı özelliklere sahip olmasına rağmen, çalışmaya esas olan defter daha fazla bilgiler ihtiva etmektedir. 1279 tarihli defter ağırlıklı olarak hane kayıtlarına yer vermiş ve sade bir şekilde tutulmuştur. BÖLÜM 1 A) Osmanlı devleti dönemi Demografik çalışmalar ve Nüfus tahrirleri Nüfus devletin bir bakıma sosyo-ekonomik potansiyelinin ve yapısının temelini teşkil etmektedir. Nüfus araştırmalarında ayrıntılara girilerek yapılan sağlam tasnifler ve tahliller, devletin gelecek hakkında planlar yapmasına de önemli katkılar sağlamaktadır.14 Bu açıdan nüfus dağılımını düzenlemede yapılan devlet müdahelesi Osmanlı şehirleşme siyasetinin merkezinde yer almaktadır.15 Osmanlı İmparatorluğunun nüfusu, demografik yapısı ve elde edilen bu bilgiler ışığında toplumsal hayatı ortaya koyan çalışmalar, 15. ve 16. yüzyıllar arasında periyodik olarak sürdürülen ancak 16. yüzyılın sonlarından itibaren içeriği değişen sayımlara dayanan ve Barkan’ın “arazi ve nüfus tahrirleri” olarak adlandırdığı16 sayımlardır.17 Bu sayımların yer aldığı defterlerin başında Tapu tahrirleri önemli bir teşkil etmektedir. 16.Yüzyıldan itibaren Tımar sisteminin çözülmeye başlaması18 ile beraber tapu Tahrirlerinin yerini başka defterler ve kayıtlar almaya başlamıştır. Cizye ve avarız defterleri, Temettuat Defterleri ve Nüfus Tahrirleri gibi. Bir bakıma eski Tahrir geleneğinin devamı intibâını uyandırması yanında, içerdiği sayısal veriler itibarıyla da Tahrir Defterleriyle mukayese edilebilme özelliği ile dikkat çeken ‘Temettuat Defterleri’ son zamanlarda üzerinde yoğunlaşılan ikinci önemli külliyatı oluşturmaktadır.19 Nüfus ve Demografik anlamda çeşitli dönemlerde vergi esas alınarak veya toprak sistemine dayalı bu tahrirlerin dışında net bilgiler elde edebilecek modern anlamda sayımlar yapılmamıştır. Bu sayımlar, Osmanlı İmparatorluğu içerisindeki her köy ve kasabadaki yetişkin erkek nüfusu, ellerindeki toprak miktarını, tabi tutuldukları vergi mükellefiyetlerine dair rakamları, mükelleflerin babalarının isimleri tek tek kaydedilmiş olmasına, demografik bazı özellikler bulunmasına rağmen tam bir nüfus sayımı sayılamazlar.20 Yani, XIX. Yüzyılın sonlarına kadar gerçek anlamda, erkek ve kadınların bir arada sayıldığı nüfus sayımı yapılmamıştır.21 Dünyada özellikle XII ve XVIII. Yüzyılda başlayan modern nüfus sayımları Osmanlı İmparatorluğunu da etkilemiş ve duyulan ihtiyaç 10 Bugün yapılan çalışmalarda ‘İçindekiler’ bölümü niteliğindedir. Defterin kullanım açısından pratik olması açısından baş tarafta böyle bir kayıt tutulmuştur. 11 Bu Tahrir Defteride Dr. Rıfkı Kamil Urga Çankırı Araştıröaları Merkezi Arşivinde 1875 numara ile kaydedilmiştir. 12 Defter 20X55 cm. ebadındadır. 13 274 sayfa olan defterin 271. sayfasında kayıtlar son bulmuş olup, 272-274. sayfalar arasında herhangi bir kayıt yoktur 14 Havva ERDOĞAN, 820 Numaralı Temettuat Defterine Göre Tanzimat’ın ilk yıllarında Mucur Ve Hacıbektaş’ın Demografik Yapısı Ve Sosyal Durumu isimli makale.Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi, Cilt 6, Sayı 1, 2005. S.96 15 Suraiye FAROQHİ, Osmanlı Şehirleri ve Kırsal Hayatı s.43 16 Yrd.Doç.Dr. Numan ELİBOL, Osmanlı İmparatorluğunda Nüfus Meselesi Ve Demografi Araştırmaları isimli makale. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari bilimler Fakültesi Y.2007, C. 12, S. 2, s. 137 17 Çankırı yereli anlamında Frof.Dr. Ahmet KANKAL’ın yaptığı çalışma çok büyük bir değer ifade etmektedir. 18 Yrd.Doç.Dr. Numan ELİBOL, Osmanlı İmparatorluğunda Nüfus Meselesi Ve Demografi Araştırmaları isimli makale. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari bilimler Fakültesi Y.2007, C. 12, S. 2, s. 137 19 Doç.Dr. Turan GÖKÇE, Osmanlı Nüfus Ve İskan Tarihi Kaynaklarından “Mufassal-İcmal” Avârız Defterleri Ve 1701- 1709 Tarihli Gümülcine Kazâsı Örnekleri isimli makale. Tarih İncelemeleri Dergisi Cilt. XX, Sayı. 1, Temmuz 2005, S72. 20 Yrd.Doç. Dr. Sedat BİNGÖL, Anadolu Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü. İstanbulda 1829 Nüfus Sayımı Ve Bazı Mahallelerin Müslüman Nüfusu Üzerine Bir İnceleme isimli bildiri. 8-12 Haziran 2002 15-CİEPO Sempozyumu 21 Havva ERDOĞAN, 820 Numaralı Temettuat Defterine Göre Tanzimat’ın ilk yıllarında Mucur Ve Hacıbektaş’ın Demografik Yapısı Ve Sosyal Durumu isimli makale.Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi, Cilt 6, Sayı 1, 2005. S.96 XIX.YÜZYIL TAHRİRLERİNE GÖRE ÇERKEŞ - Yüksel ASLAN Çankırı Araştırmaları Sitesi www.cansaati.org 3 üzerine de daha ciddi nüfus sayımlarına geçilmeye başlanmıştır. Bu anlamda İnsan kaynakları, meslek erbabının sayısının ortaya çıkarılmasına yönelik ‘esnaf Tezkire Defterleri’22 ve ‘Nüfus Tahrir defterleri’ gibi çeşitli defterler tutulmaya başlanmıştır. Modern yapılmaya çalışılan bu sayımlar II.Mahmud dönemin başlamış 1831 yılında erkek nüfusunu esas alan ilk genel Osmanlı nüfus sayımı gerçekleştirilmiş, bunu 1844 yılında ikinci bir sayım izlemiştir. 23 Bu sayımlar bazı olumsuzluklar sebebi ile bütün bölgelerde tam uygulanamamış ve tam istenilen netice alınamamıştır. Bu anlamda 1885 ve 1907 yılında yeni nüfus sayımları gerçekleştirilmiş ve 1907 sayımı 20.Yüzyıl boyunca gerçekleştirilen sayımların esasını oluşturmuştur.24 B) ÇERKEŞ MAHALLE VE KÖYLERİ 1260 (Miladi 1844) tarihinde Çerkeş’te gerçekleştirilen nüfus sayımında Çerkeş Kazasının 4 Mahallesinin ve 39 Kurrâ’sının yani köyünün olduğu anlaşılmaktadır. 1844 yılında Çerkeş Kazası Mahalleleri: Karalar Mahallesi Okcular Mahallesi Kurtlar Mahallesi İdris Mahallesi Kurrâlar (Köyler): Bozoğlu Karyesi Ahur Karyesi Yalaközü Karyesi Yalakçukuru Karyesi Saçak Karyesi Kara Mustafa Karyesi Kadıözü Karyesi Eymür Karyesi Hacılar Karyesi Aliözü Karyesi Çalcaviran Karyesi Okcuk Karyesi Gelik Karyesi Şeyh Doğan Karyesi Kınık Karyesi Kızıllar Karyesi Bediller Karyesi Basmul Çiftliği Bayındır Karyesi Kadı Karyesi Çölmekci Karyesi Dikenlü Karyesi 1863 tarihli Nüfus defterine baktığımızda yine aynı mahalle ve köylerin kaydedildiği görülmekle beraber 1844 kayıtlarında olmayan Elpirek isimli bir köyün daha kayıtlara girdiği, bu köyün görülecektir. 1262 (Miladi 1846) tarihli Çerkeş Kazası Temettuat defterine25 bakıldığında Çerkeş Kazası 22 Çankırı Esnaf Tezkire Defteri yine tarafımdan bulunarak Çankırı Araştırmaları Merkezi Arşivine kazandırılmıştır. Bu defterden faydalanarak ortaya koyduğum bazı çalışmalar www. Cansaati.org. sitesinde yayınlanmıştır. 23 Yrd.Doç.Dr. Numan ELİBOL, Osmanlı İmparatorluğunda Nüfus Meselesi Ve Demografi Araştırmaları isimli makale. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari bilimler Fakültesi Y.2007, C. 12, S. 2, s. 152 24 Yrd.Doç.Dr. Numan ELİBOL, Osmanlı İmparatorluğunda Nüfus Meselesi Ve Demografi Araştırmaları isimli makale. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari bilimler Fakültesi Y.2007, C. 12, S. 2, s. 154 25 B.O.A, ML.VRD.TMT.d, 00666 XIX.YÜZYIL TAHRİRLERİNE GÖRE ÇERKEŞ - Yüksel ASLAN Çankırı Araştırmaları Sitesi www.cansaati.org 4 merkezinde yine 4 mahalle bulunmakta ve 39 Kurra bulunmaktadır. Temettuat defterinde de 1844 nüfus kayıtlarında yer almayan Elpirek Karyesi bulunmaktadır. Elpirek Karyesi XVI. Yüzyılda Tapu Tahrir defterlerinde mevcut bulunmaktadır. Mezra veya çiftlik olduğu düşünülen Elpirek Ahmet KANKAL’a göre bugünkü Yakublar’ın bir mahallesidir. Ancak 1844 sayımlarına girmemesi ve temettuat kayıtlarında üç hane olması26 yukarıdaki görüşü doğrular niteliktedir. XVI. yüzyıl Tapu Tahrirlerinden 1863 yılı Nüfus tahriri ve Salnamelere kadar geçen tarihi süreç içerisinde Çerkeş Mahalle ve Kuralarının çizelgesini ortaya koymak, Çerkeş’in gelişim ve günümüze gelinceye kadar geçirdiği süreci daha net olarak ortaya koyacaktır. Tablo 1. Tarihi süreç içerisinde Çerkeş Mahalle ve Kurrâları 16.yüzyıl Tapu Tahrirlerine Göre27 (1521-1579) 1260 (M.1844) Nüfus Tahririne Göre28 1262 (M:1846) Temettuat Defterine Göre29 1279 (M:1863) Nüfus Tahririne göre30 1314 (M:1896) Vilayet salnamesine Göre31 Ağacık Karalar Mahallesi Karalar Mahallesi Karalar Mahallesi Karacalar Mahallesi Ahur Okcular Mahallesi Okcular Mahallesi Okcular Mahallesi Okcular Mahallesi Akbaşlu/Akbaşlar Kurtlar Mahallesi Kurtlar Mahallesi Kurtlar Mahallesi Kurtlar Mahallesi Akhasan İdris Mahallesi İdris Mahallesi İdris Mahallesi İdris Mahallesi Aksenir Bozoğlu Karyesi Bozoğlu Karyesi Bozoğlu Karyesi Hamidiyye Mahallesi Alagönlük/Alagönlek Ahur Karyesi Ahur Karyesi Ahur Karyesi Bozoğlu Karyesi Alaşa Yalaközü Karyesi Yalaközü Karyesi Yalaközü Karyesi Ahur Karyesi Alayundlu Yalakçukuru Karyesi Yalakçukuranı Karyesi Hacılar Karyesi Yalaközü Karyesi Aliözü Saçak Karyesi Saçak Karyesi Yalakçukuranı Karyesi Hacılar Karyesi Aşağı Çukurca Kara Mustafa Karyesi Kara Mustafa Karyesi Saçak Karyesi Yalakçukuran Karyesi Aşağı Kadıözü Kadıözü Karyesi Kadıözü Karyesi Kara Mustafa Karyesi Saçak Karyesi Basmıl Eymür Karyesi Eymür Karyesi Kadıözü Karyesi Karamustafa Karyesi Bedil Hacılar Karyesi Hacılar Karyesi Aliözü Karyesi Kadıözü Karyesi Belekviran Aliözü Karyesi Aliözü Karyesi Çalcaviran Karyesi Aliözü Karyesi Berçin Çalcaviran Karyesi Çalcaviran Karyesi Okcuk Karyesi Çalcıviran Karyesi Bozoğlu Okcuk Karyesi Okcuk Karyesi Gelik Karyesi Ovacık Karyesi Buğracık Gelik Karyesi Gelik Karyesi Şeyh Doğan Karyesi Gelik Karyesi Çalıcaviran Şeyh Doğan Karyesi Şeyh Doğan Karyesi Eymür Karyesi Şeyhdoğan Karyesi Çamluca Kınık Karyesi Kınık Karyesi Kınık Karyesi Eymür Karyesi Çömlekçi Kızıllar Karyesi Kızıllar Karyesi Kızıllar Karyesi Kınık Karyesi Çukurviran Bediller Karyesi Bedil Karyesi Bediler Karyesi Kızıllar Karyesi Depecik Basmul Çiftliği Çiftlik Basmul Çiftlik Basmul Bedil Karyesi Dere divanı Arslanlu Bayındır Karyesi Bayındır Karyesi Bayındır Karyesi Basmul Karyesi Dikenlü Kadı Karyesi Kadı Köyü Kadı Köyü Nahiler Karyesi Dikmen Çölmekci Karyesi Çömlekçi Karyesi Çölmekçi Karyesi Ahiler Karyesi Elinç / Ilınç Dikenlü Karyesi Dikenli Karyesi Dikenli Karyesi Örenli karyesi Elpirek Karaköşk Karyesi Karaköçek Karyesi Karaköşk Karyesi Karaağaç Karyesi Eşekviranı Yortan Karyesi Yortan Karyesi Yortan Karyesi Balkavak Karyesi Eymür Kalfakolu Karyesi Kalfa Kolu Karyesi Akhasan Karyesi Yeniköy Karyesi 26 B.O.A, ML.VRD.TMT.d, 00666-0139 27 Prof. Dr. Ahmet KANKAL, XVI. Yüzyılda Çankırı. S.56,57 28 Dr. Rıfkı Kamil Urga Çankırı Araştırmaları Merkezi, Arşiv No: 1870 29 B.O.A, ML.VRD.TMT.d, 00666 30 Dr. Rıfkı Kamil Urga Çankırı Araştırmaları Merkezi, Arşiv No: 1875 31 Ömer TÜRKOĞLU, Kastamonu Vilayeti Salnâmelerinde Çankırı. S.479 XIX.YÜZYIL TAHRİRLERİNE GÖRE ÇERKEŞ - Yüksel ASLAN Çankırı Araştırmaları Sitesi www.cansaati.org 5 Hacılar Ağa Karyesi Ağaköy Kalfa Holu Karyesi Çördük Karyesi Halkaçlu/Halka Çavlı Saraycık Karyesi Saraycık Karyesi Ağa Karyesi Merkebviran Karyesi Haspınar nd. Demürcüler Akhasan Karyesi Akhasan Karyesi Saraycık Karyesi Bölükviran Karyesi İlkler / İblikler Yumaklu Karyesi Yumaklu Karyesi Yumaklu Karyesi Göynükçukuru Karyesi Kadı Yoncalı Karyesi Yoncalu Karyesi Yoncalu Karyesi Dağlı Karyesi Karaköçek Bozca Armud Karyesi Bozca Armud Karyesi Bozca Armud Karyesi Dereköy Karyesi Karakınık Kısac Karyesi Kısaç Karyesi Kısaç Karyesi Güris Karyesi Karamustafa Dağçukuranı Karyesi Dağçukuranı Karyesi Dağçukuranı Karyesi Bayındır Karyesi Karyağdı Üyük Karyesi Elpirek Karyesi Elpirek Karyesi Dikenli Karyesi Kaytaz nd. Kadıköy Yakublar Karyesi Yakublar Karyesi Yakublar Karyesi Yalnızca Karyesi Kepez Ödüller Karyesi Ödüller Karyesi Ödüller Karyesi Çölmekçi Karyesi Kürüz Virancık Karyesi Virancık Karyesi Virancık Karyesi Kadı Karyesi Kısaç Tirbaşı Karyesi Tirbaşı Karyesi Tirbaşı Karyesi Karaköşk Karyesi Kızıllar Viran Karyesi Viran Karyesi Viran Karyesi Yortan Karyesi Köprülü Akhasan Karyesi Kuyurcak/Koyurcuk Halkaoğlu Karyesi Lala İsa/Lala İlyas/Lala Aliş Saraycık Karyesi Orman Boyuncak Karyesi Ortaköy Ağa Karyesi Ovacık Yumaklu Karyesi Saray nd. Sancak Yoncalu Karyesi Saraycık Bozkocaarmud Karyesi Sülüler Kısac Karyesi Şeyh Doğan Dağçukuran Karyesi Tirbaşı Abdullar, Virencik Viran Uyuran maa Yakublar Karyesi Virancık Turbaşı Karyesi Viranlu Viran Karyesi Yağmurviran Yakublar Yalaközü Yalnızca Yoncalu Yortan Yukarı Çukurca Yukarı Kadıözü Yumaklu Yumrular Yunuslar TOPLAM: 68 43 43 43 57 Yukarıdaki şemaya bakıldığında Çerkeş’in tarihi süreç içerisindeki gelişimini ve meydana gelen değişikliği görmek mümkündür. XVI. Yüzyılda dokuz nahiyeden biri olan32 Çerkeş’e Mevlâna Siyami Kadı olarak atanmıştır.33 Aynı tarihte Çerkeş’in 68 kurrası mevcuttur. Bunların bir kısmı kurra olmakla 32 Prof. Dr. Ahmet KANKAL, XVI.Yüzyılda Çankırı. S. 20 33 A.g.eS. 26 XIX.YÜZYIL TAHRİRLERİNE GÖRE ÇERKEŞ - Yüksel ASLAN Çankırı Araştırmaları Sitesi www.cansaati.org 6 beraber bir kısmı çiftlik, mezra gibi yerleşim yerleridir. Bu mezra ve çiftlikler süreç içerisinde kurra’ya dönüşmüş veya yerleşim yeri olmaktan çıkmış ve tarihten silinip gitmişlerdir. Örneğin; Tapu Tahrirlerde Kadı isimli yerleşim biriminin defter-i atikte çiftlik olarak yer aldığı görülmektedir.34 İleriki tarihlerde Çerkeş’e bağlı nahiyeler35 oluşmuş ve Çerkeş’e bağlı Kurra sayılarında değişiklikler meydana gelmiştir. Tabloda görüldüğü gibi 19. yüzyılın son çeyreğine kadar Çerkeş’in Kura sayısı 43 olarak kayıtlara geçmektedir. Ahmet ELİBOL Çankırı şeriye sicillerine göre yaptığı çalışmada XIX.yüzyılda Çerkeş’e bağlı köy sayısını 50 olarak tespit etmiştir. Bu köyler arasında yukarıda adı geçmeyen Kuzviran, Meydan, Berkavak, Karakısık, Depecik, Çördük gibi köyler mevcuttur.36 XIX.yüzyılın son çeyreğinde yani 1314 (M:1896)’de Kura sayısı 57’ye yükselmiştir. C) ÇERKEŞ MERKEZ VE KURRA’LARININ HANE SAYILARI VE NÜFUSU Osmanlı İmparatorluğu ile ilgili tahrirlerde kayıtlar hane üzerinden yapılmıştır. Haneler, toplumu oluşturan yetişkin ve evli olan birimi ifade etmekte ve özellikle vergi gelirlerinde esas alındığında ailenin üretici emek ünitesini37 temsil etmektedir. Vergi veya nüfusa ait bu tahrirlerde ailenin erkek üyeleri (nefer) kaydedilmiş, kadınlar kaydedilmemiştir. Örneğin Çerkeş Temettuat kayıtlarında Karalar Mahallesinde hane 103 de kayıtlı olan Hidayetzâde kerimesi Aişe hanım gibi.38 Ancak son yüzyıla doğru kadınlarında kaydedildiği zaman zaman görülmektedir. Bu durum hane kaydı esas alınarak yapılan tahrirlerde nüfusu belirlemek konusunda bazı sıkıntılar ortaya çıkartmaktadır. Bu tarihlerde verilen nüfus sayıları tahmini rakamları ifade etmektedir. Bu durumlarda, Barkan’ın bir haneyi beş fert kabul edilmesi araştırmacılarla esas alınmıştır. Hane kayıtları esas alındığında şu durum ortaya çıkmaktadır. 1571 tarihli tahrirlerde Çerkeş nefsi (merkez) ve kuralarında 2.029 hane, 809 mücerred ve31 muaf hane olmak üzere toplam 2869 hanedir. 1579 tahririnde ise 3.208 hane, 1.973 mücerred ve 104 muaf hane olmak üzere toplam 5285 hanedir. Haneleri tahmini 5 nüfus kabul edip mücerredleri birer fert kabul ettiğimizde Çerkeş’in tahmini toplam nüfusu 1521 yılında 11109, 1579 tarihinde 18533’dür. 1521 tarihinden 58 yıl sonra Çerkeş genel nüfusunda tahmini 7424 kişi artmıştır. Tablo 2. XVI.yüzyılda Çerkeş Genel Nüfusu Toplam Hane (Mücerred çıkarılmış) Tahmini Nüfus (Hane sayısı X 5+Mücerred) 1521 tahrir 2869-80939= 2060 hane 2060X5=10300 10300+809+ 11109 1579 tahriri 5285-197340=3312 hane 3312X5=16560 16560+1973=18533 XIX.yüzyıla gelindiğinde ise şehir ve kazaların en küçük yapıtaşı olan ve çeşitli faaliyetlerin gerçekleştirildiği alanlar olarak tanımlanan mahalle biriminin41 Çerkeş’de dört olduğu görülmektedir. Bu mahalleler; Karacalar Mahallesi, Okcular Mahallesi, Kurtlar Mahallesi ve İdris Mahallesi’dir. Ayrıca, 1896 yılı Salnamelerinde Çerkeş’de Hamidiye ismiyle yeni bir Mahallenin kurulduğu dikkati çekmektedir. Çerkeş merkez de Mahallelerdeki toplam hane sayısı 1844 yılında 414, 1846’da 371, 1863’de 379, 1896 yılında 527’dir.. Tabloya bakıldığında 1844-1846 yılları arasında yani iki yılda merkez hane sayısında artıştan ziyade 43 hanelik bir düşüşün olduğu gözlemlenmektedir. Yine tabloya 34 A.g.e.S. 55 35 Karacaviran, Bayındır ve Ovacık nahiyeleri gibi. Ömer TÜRKOĞLU, Salnamelerde Çankırı. S.470 36 Ahmet ELİBOL. XIX.Yüzyıl Başlarında Çankırı, s.30 37 Prof. Dr. Halil İNALCIK. Osmanlı İmparatorluğu Toplum ve Ekonomi, S. 7 38 B.O.A. ML. VRD. TMT.d 00666 39 Bekar haneleri temsil eden mücerred 40 Bekar haneleri temsil eden mücerred 41 Mehmet BAYARTAN. Osmanlı şehrinde bir idari birim: mahalle. İstanbul Üniversitesi Edebiyet Fakültesi Coğrafya Bölümü Coğrafya Dergisi. S. 86 XIX.YÜZYIL TAHRİRLERİNE GÖRE ÇERKEŞ - Yüksel ASLAN Çankırı Araştırmaları Sitesi www.cansaati.org 7 bakıldığında 1863 Nüfus tahririnde ve 1896 yılı Salnamelerinde hane sayısında ciddi bir artışın olduğu görülmektedir. Otuz üç yıllık bu sürede artan hane sayısı 110’dur. Bu aralıklarda hane sayısındaki düşmenin sebepleri arasında İstanbul’a olan göç olabileceği gibi vergiye tabi, temettuat açısından vergi geliri bulunmayacak kadar bakıma muhtaç ve çevrenin yardımı ile geçinen kimselerinin hanelerinin kaydedilmemesi de ihtimal dâhilindedir. Tablo 3. Çerkeş Merkez Mahalle Hane Sayısı Çerkeş Merkez Mahalle isimleri 1260 (M.1844) Nüfus Tahririne Göre42 1262 (M:1846) Temettuat Defterine Göre43 1279 (M:1863) Nüfus Tahririne göre44 1314 (M:1896) Vilayet salnamesine Göre45 Karalar Mahallesi 119 109 109 142 Okcular Mahallesi 92 79 85 133 Kurtlar Mahallesi 85 75 74 86 İdris Mahallesi 118 108 111 128 Hamidiye Mahallesi ------------ -------------- --------------- 38 Toplam Hane Sayısı 414 371 379 527 Çerkeş Merkezde yaşayan nüfus bakımından bir inceleme yapıldığında; 1844 yılında 2068, 1846 Temettuat kayıtlarında tahmini 1855, 1863 yılında 1948,1896 yılında 3301’dir. Bir kıyaslama açısından bakıldığında; aynı tarihlerde Çankırı merkezde 1585 hane olup tahmini 7925,46 Tuht Kazasında47 (Yapraklı ilçesi)48 203 hanede 89449 tahmini nüfus vardır. Çerkeş Merkez ve Kuraları tamamen İslam olup gayri Müslim nüfus yoktur.50 Burada dikkati çeken bir durumda, 1844 yılında Çerkeş merkezde İdris Mahallesi en yoğun nüfusa sahip iken bunu takip eden Karalar Mahallesi ileriki yıllarda nüfus yoğunluğunu ele alacaktır. Çerkeş’in tamamı Müslim olmasına rağmen ticaret amaç ile Çerkeş’e bazı gayri Müslim tüccarların geldiği ticari faaliyeti süresince bölgede geçici ikamet ettikleri bilinmektedir. Örneğin; ticaret amacı ile Kayseri ili Talas Karyesinden bir Rum Tüccar Çerkeş’e gelmiş ve kaldığı Yeni Handa vefat etmiştir.51 42 Dr.Rıfkı Kamil Urga Çankırı Araştırmaları Merkezi, Arşiv No: 1870 43 B.O.A, ML.VRD.TMT.d, 00666 44 Dr. Rıfkı Kamil Urga Çankırı Araştırmaları Merkezi, Arşiv No: 1875 45 Ömer TÜRKOĞLU, Kastamonu Vilayeti Salnâmelerinde Çankırı. S.479 46 Yüksel ARSLAN. ‘XIX.yüzyılda Çankırı esnaf teşekkülleri ve iş kolları bakımından Çankırı Temettuat Defterine genel bir bakış’ isimli makale, Çankırı Araştırmaları Dergisi. Sayı:3, s.11 47 1844 tarihi Tuht Nüfus Tahrir Defteri. Dr. Rıfkı Kamil Urga Çankırı Araştırmaları Merkezi, Arşiv No: 1897 48 Tuht’taki aşağı mahalle, Yukarı Mahalle ve Cami-i Kebir Mahallesinde 49 Bu nüfusa Yapraklı Aşağı mahalledeki 18 hanedeki Milleti Rum nüfusu dahil değildir. 50 Ticaret maksadı ile geçici olarak iskan edenler hariç 51 Çerkeş Şeriye Sicil Defteri No: 6 Karar no: 51 XIX.YÜZYIL TAHRİRLERİNE GÖRE ÇERKEŞ - Yüksel ASLAN Çankırı Araştırmaları Sitesi www.cansaati.org 8 Tablo 4. Çerkeş Merkez Nüfusu Çerkeş Merkez Mahalle isimleri 1260 (M.1844) Nüfus Tahririne Göre52 (Hane Erkek Nüfus + 2)53 1262 (M:1846) Temettuat Defterine Göre54 (Hane X 5)55 1279 (M:1863) Nüfus Tahririne göre56 1314 (M:1896) Vilayet salnamesine Göre57 Karalar Mahallesi 119 X 2=238 Kadın 320 erkek + 238 kadın= 558 109 X 5 545 109X2=218 328 erkek+218kadın =546 (550 Erkek+ 578 Kadın) 1128 Okcular Mahallesi 92 X 2= 184 Kadın 269 erkek + 184=453 79 X 5 395 85X2=170 246 erkek+170 kadın=416 (250 Erkek+ 292 Kadın) 542 Kurtlar Mahallesi 85 X 2=170 Kadın 257 erkek + 170 kadın=427 75 X 5 375 74X2=148 231 erkek+148 kadın=379 (217 Erkek+ 255 Kadın) 472 İdris Mahallesi 118 X 2=236 Kadın 394 erkek + 236 kadın=630 108 X 5 540 111X2=222 385 erkek+222=607 (496 Erkek+ 490 Kadın) 986 Hamidiye Mahallesi ---------------- ---------------- ------------------ (83 Erkek + 90 Kadın) 173 Toplam Nüfus 2068 371 X 5 1855 1948 3301 Buradaki tabloya bakıldığında Çerkeş merkezinin nüfusundaki değişim rahatlıkla takip edilebilmektedir. Burada dikkati çeken 1260 tahririnden iki yıl sonra Temettuat kayıtlarında nüfusun azalmasıdır. Temettuat kayıtları gelire yani vergiye tabi bir kayıt sistemi olduğundan dolayı yazılmayan hanelerin olabileceği düşünülebilir. Yine tablo incelendiğinde 1260 ve 1314 yılları arasında (elli yılda) toplam 1233 kişilik bir artış söz konusudur. Yıllık nüfus artışı 26.66 olarak gerçekleşmiştir. Çerkeş Kazası Kurrâ’larına bakıldığında hane sayıları ve tahmini nüfus da şu şekilde karşımıza çıkacaktır. Tablo 5. Çerkeş Kazası Kuraları hane sayıları ve tahmini nüfusları 1260 (M.1844) Nüfus Tahririne Göre58 (Hane Erkek Hane sayısı ve Nüfusu60 1262 (M:1846) Temettuat Defterine Göre61 (Hane X 5)62 Hane sayısı ve Tahmini Nüfus 1279 (M:1863) Nüfus Tahririne göre63 Hane sayısı ve Tahmini Nüfus 1314 (M:1896) Vilayet salnamesine Göre64 Hane sayısı ve Nüfusu 52 Dr.Rıfkı Kamil Urga Çankırı Araştırmaları Merkezi, Arşiv No: 1870 53 Her hanede ortalama olarak ailenin bir annesi ve bir kız çocuğunun yani iki kadın varlığını kabul eder isek. Bu durum en asgari bir tahmindir. Zira bazı hanelerde gelin’in varlığını da düşünmek gerekir. Çünkü ataerkil aile yapısı olduğu için gelinler de aynı hane içindedir. 54 B.O.A, ML.VRD.TMT.d, 00666 55 Hanede iki karıkoca ve üç çocuğun varlığını ortalama kabul edilmesi tezine göre 56 Dr. Rıfkı Kamil Urga Çankırı Araştırmaları Merkezi, Arşiv No: 1875 57 Ömer TÜRKOĞLU, Kastamonu Vilayeti Salnâmelerinde Çankırı. S.479 58 Dr. Rıfkı Kamil Urga Çankırı Araştırmaları Merkezi, Arşiv No: 1870 XIX.YÜZYIL TAHRİRLERİNE GÖRE ÇERKEŞ - Yüksel ASLAN Çankırı Araştırmaları Sitesi www.cansaati.org 9 Nüfus + 2)59 Bozoğlu Karyesi 52 haneX2=104 151 erkek+104 kadın= 255 Bozoğlu Karyesi 55 haneX5= 27565 Bozoğlu Karyesi 48 hane X2=96 174erkek +96 kadın= 270 Bozoğlu Karyesi 277 Ahur Karyesi 26 haneX2=52 79 erkek+52 kadın= 131 Ahur Karyesi 23 haneX5=115 Ahur Karyesi 25 haneX2= 50 94 erkek + 50 kadın= 144 Ahur Karyesi 298 Yalaközü Karyesi 16 haneX2=32 51 erkek +32= 83 Yalaközü Karyesi 15 haneX=75 Yalaközü Karyesi 18 haneX2=36 73 erkek +36 kadın= 109 Yalaközü Karyesi 302 Yalakçukuru Karyesi 28 haneX2=56 kadın 96 erkek 56 kadın= 152 Yalakçukuranı Karyesi 25 haneX5=125 Hacılar Karyesi 18 haneX2=36 74 erkek + 36 kadın= 110 Hacılar Karyesi 144 Saçak Karyesi 58 haneX2=116 222 erkek + 116= 338 Saçak Karyesi 57 haneX5= 285 Yalakçukuranı Karyesi 28 haneX=56 127 erkek + 56 kadın= 183 Yalakçukuran Karyesi 172 Kara Mustafa Karyesi 15 haneX2= 30 48 erkek+ 30 kadın = 78 Kara Mustafa Karyesi 15 hane X5= 75 Saçak Karyesi 54 haneX2=108 247 erkek +108kadın =355 Saçak Karyesi 722 Kadıözü Karyesi 21 hane X 2= 42 75 erkek +42= 117 Kadıözü Karyesi 23 hane X 5= 115 Kara Mustafa Karyesi 14 hane X2=28 69 erkek +28 kadın= 97 Karamustafa Karyesi 183 Eymür Karyesi 8 hane X2= 16 16 erkek + 16 kadın= 32 Eymür Karyesi 9 hane X5=45 Kadıözü Karyesi 19 hane X2= 38 77 erkek + 38 kadın= 115 Kadıözü Karyesi 159 Hacılar Karyesi 18 haneX2=36 55 erkek+36 kadın= 91 Hacılar Karyesi 19 haneX5=95 Aliözü Karyesi 20 hane X2= 40 79 erkek + 40 kadın= 119 Aliözü Karyesi 194 Aliözü Karyesi 21 haneX2=42 67 erkek+ 42 kadın= 109 Aliözü Karyesi 21 haneX5=105 Çalcaviran Karyesi 19 haneX 2=38 88 erkek +38 kadın= 126 Çalcıviran Karyesi 160 Çalcaviran Karyesi 19 haneX2=38 66 erkek+ 38 kadın= 104 Çalcaviran Karyesi 19 hane X5=95 Okcuk Karyesi 16 haneX2= 32 50erkek +32 kadın= 82 Ovacık Karyesi 111 Okcuk Karyesi 18 haneX2=36 63 erkek+36 kadın=99 Okcuk Karyesi 14 hane X5=70 Gelik Karyesi 8 hane X2=16 25 erkek +16 kadın= 41 Gelik Karyesi 70 Gelik Karyesi 8 hane X2=16 21erkek+16 kadın=37 Gelik Karyesi 7 haneX5=35 Şeyh Doğan Karyesi 20 haneX2= 40 82 erkek + 40 kadın= 122 Şeyhdoğan Karyesi 202 Şeyh Doğan Karyesi 23 haneX2=46 83 erkek+ 46 kadın= 129 Şeyh Doğan Karyesi 24 haneX5=120 Eymür Karyesi 7 hane X2= 14 21 erkek +14 kadın= 35 Eymür Karyesi 63 Kınık Karyesi 7 haneX2=14 19 erkek+14 kadın= 33 Kınık Karyesi 6 haneX5= 30 Kınık Karyesi 7 hane X2= 14 26 erkek +14 kadın= 40 Kınık Karyesi 157 Kızıllar Karyesi 8 haneX2= 16 28 erkek+ 16 kadın= 44 Kızıllar Karyesi 8 hane X5= 40 Kızıllar Karyesi 8 haneX2= 16 27 erkek+ 16 kadın= 43 Kızıllar Karyesi 127 Bediler Karyesi 18 haneX2= 36 51erkek+ 36 kadın= 87 Bedil Karyesi 15 haneX5=75 Bediller Karyesi 17 haneX2= 34 64 erkek+ 34 kadın= 98 Bedil Karyesi 202 Basmul Çiftliği 1 haneX2=2 3 erkek+ 2 kadın= 5 Çiftlik Basmul 1 haneX5= 5 Çiftlik Basmul 1 haneX2= 2 2 erkek + 2 kadın= 4 Basmul Karyesi 52 Bayındır Karyesi 10 haneX 2=20 43 erkek+ 20 kadın= 63 Bayındır Karyesi 8 haneX5=40 Bayındır Karyesi 10 haneX2= 20 49 erkek + 20 kadın= 69 Nahiler Karyesi 75 Kadı Karyesi 16 haneX2= 32 35 erkek + 32 kadın= 67 Kadı Köyü 12 haneX5=60 Kadı Köyü 11 haneX2= 22 40 erkek + 22 kadın= 62 Ahiler Karyesi 90 60 Her hanede iki kadın’ın varlığı kabul edilmektedir. Hane sayısı iki ile çarpılarak kadın nüfusu bulunmakta erkek nüfus ile toplanarak Kurranın genel nüfusu çıkarılmaktadır. 61 B.O.A, ML.VRD.TMT.d, 00666 62 Hanede iki karıkoca ve üç çocuğun varlığının ortalama kabul edilmesi tezine göre 63 Dr. Rıfkı Kamil Urga Çankırı Araştırmaları Merkezi, Arşiv No: 1875 64 Ömer TÜRKOĞLU, Kastamonu Vilayeti Salnâmelerinde Çankırı. S.479 59 Her hanede ortalama olarak ailenin bir annesi ve bir kız çocuğunun yani iki kadın varlığını kabul eder isek. Bu durum en asgari bir tahmindir. Zira bazı hanelerde gelin’in varlığını da düşünmek gerekir. Çünkü ataerkil aile yapısı olduğu için gelinlerde aynı hane içindedir. 65 Her hane karı-koca ve üç çocuk kabul edilmiştir. Bundan dolayı her hane çarpımı beş tahmini Kura nüfusunu vermektedir. XIX.YÜZYIL TAHRİRLERİNE GÖRE ÇERKEŞ - Yüksel ASLAN Çankırı Araştırmaları Sitesi www.cansaati.org 10 Çölmekci Karyesi 12 hane X2= 24 36 erkek+ 24 kadın= 60 Çömlekçi Karyesi 10 haneX5=50 Çölmekçi Karyesi 13 haneX2= 26 57erkek +26 kadın= 83 Örenli karyesi 113 Dikenlü Karyesi 18 haneX2= 36 50 erkek+ 36 kadın= 86 Dikenli Karyesi 17 haneX5=85 Dikenli Karyesi 19 hane X2= 38 84 erkek+ 38 kadın= 122 Karaağaç Karyesi 86 Karaköşk Karyesi 13 haneX2= 26 43 erkek+ 26 kadın= 69 Karaköçek Karyesi 13 haneX5=65 Karaköşk Karyesi 10 haneX2= 20 41 erkek+ 20 kadın= 61 Balkavak Karyesi 109 Yortan Karyesi 16 haneX2= 32 52 erkek+32 kadın= 84 Yortan Karyesi 17 haneX5=85 Yortan Karyesi 15 haneX2= 30 60 erkek+ 30 kadın= 90 Yeniköy Karyesi 217 Kalfakolu Karyesi 12 haneX2= 24 37 erkek+ 24 kadın= 61 Kalfa Kolu Karyesi 10 haneX5= 50 Akhasan Karyesi 12 haneX2= 24 47 erkek+ 24 kadın= 71 Çördük Karyesi 98 Ağa Karyesi 16 haneX2= 32 49 erkek+ 32 kadın= 81 Ağaköy 17 haneX5=85 Kalfa Holu Karyesi 12 haneX2= 24 42 erkek+ 24 kadın= 66 Merkebviran Karyesi 93 Saraycık Karyesi 25 haneX2=50 115 erkek+ 50 kadın= 165 Saraycık Karyesi 26 hane X5=130 Ağa Karyesi 14 haneX2= 28 61 erkek + 28 kadın= 89 Bölükviran Karyesi 59 Akhasan Karyesi 12 haneX2= 24 47 erkek+ 24 kadın= 71 Akhasan Karyesi 11 haneX5=55 Saraycık Karyesi 23 haneX2= 46 119 erkek+ 46 kadın= 165 Göynükçukuru Karyesi 125 Yumaklu Karyesi 25 haneX2=50 86 erkek+ 50 kadın= 136 Yumaklu Karyesi 24 haneX5=120 Yumaklu Karyesi 25 haneX2= 50 100 erkek+ 50 kadın= 150 Dağlı Karyesi 86 Yoncalı Karyesi 11haneX2= 22 58 erkek+ 22 kadın= 80 Yoncalu Karyesi 8 haneX5= 40 Yoncalu Karyesi 11 haneX2=22 54 erkek+22 kadın= 76 Dereköy Karyesi 213 Bozca Armud Karyesi 7 haneX2= 14 19 erkek+ 14 kadın= 33 Bozca Armud Karyesi 8 hane X5= 40 Bozca Armud Karyesi 7 haneX2=14 29 erkek+ 14 kadın= 43 Güris Karyesi 101 Kısac Karyesi 14 haneX2= 28 43 erkek+ 28 kadın= 71 Kısaç Karyesi 15 haneX5=75 Kısaç Karyesi 14 haneX2=28 60 erkek+ 28 kadın= 88 Bayındır Karyesi 167 Dağçukuranı Karyesi 11 haneX2= 22 43 erkek+ 22kadın= 65 Dağçukuranı Karyesi 9 haneX5=45 Dağçukuranı Karyesi 10 hane66 X2= 20 40 erkek+20 kadın= 60 Dikenli Karyesi 128 Üyük Karyesi67 3 haneX2= 6 12 erkek+ 6 kadın= 18 Elpirek Karyesi 3 haneX5=15 Elpirek Karyesi 3 haneX2= 6 11 erkek+ 6 kadın= 17 Yalnızca Karyesi 89 Yakublar Karyesi 5 haneX2= 10 20 erkek+ 10 kadın= 30 Yakublar Karyesi 5 haneX5=25 Yakublar Karyesi 5 haneX2= 10 27 erkek+ 10 kadın= 37 Çömlekçi Karyesi 93 Ödüller Karyesi 3 haneX2= 6 8 erkek+ 6 kadın= 14 Ödüller Karyesi 2 hane X5=10 Ödüller Karyesi 3 hane X2= 6 16 erkek+ 6 kadın= 22 Kadı Karyesi 89 Virancık Karyesi 4 haneX2= 8 16 erkek+ 8 kadın= 24 Virancık Karyesi 2 haneX5= 10 Virancık Karyesi 4 haneX2= 8 13 erkek+ 8 kadın= 21 Karaköşk Karyesi 156 Tirbaşı Karyesi 22 haneX2= 44 94 erkek+ 44 kadın= 138 Tirbaşı Karyesi 19 haneX5= 95 Tirbaşı Karyesi 22 haneX2= 44 114 erkek+44 kadın= 158 Yortan Karyesi 151 Viran Karyesi 41 haneX2= 82 132 erkek+ 80 kadın= 212 Viran Karyesi 39 haneX5=195 Viran Karyesi 40 haneX2= 80 147 erkek+ 80 kadın= 227 Akhasan Karyesi 117 Halkaoğlu Karyesi 83 Saraycık Karyesi 315 Boyuncak Karyesi 66 Ağa Karyesi 256 Yumaklu Karyesi 364 Yoncalu Karyesi 194 66 Köyde 9 hane kayıtlı olup bir hanede ‘bilâ hane’ (hanesiz)dir. Toplam on hane olarak kabul edilmiştir. 67 Üyük Karyesi Temettuat defterlerinde geçmemektedir. XIX.YÜZYIL TAHRİRLERİNE GÖRE ÇERKEŞ - Yüksel ASLAN Çankırı Araştırmaları Sitesi www.cansaati.org 11 Bozkocaarmud Karyesi 120 Kısac Karyesi 146 Dağçukuran Karyesi 92 Abdullar, Virencik ---- Uyuran maa Yakublar Karyesi 315 Turbaşı Karyesi 259 Viran Karyesi 329 Toplam Hane sayısı ve Tahmini Nüfus 3552 3155 3870 8589 Bu tabloda da nüfus hareketleri çok rahat görülebilmektedir. 1269 ile 1314 yılları arasında yani elli senede 5037 kişilik bir artış gerçekleşmiştir. Yıllık nüfus artışı 100.74’dür. Yani Çerkeş Merkez’ine göre (26.66 iken) Kurralarda daha fazla bir nüfus artışı söz konusudur. Çerkeş merkez ve kurraların toplam nüfusunu ele alacak olursak 1260 yılında; 5620, 1262 yılında 5010, 1279 yılında 5818 ve 1314 yılında ise 11890 olarak karşımıza çıkmaktadır. D) ÇERKEŞ KÖY İSİMLERİ Köy, mezra, kaza gibi yerleşim yerleri ile, bu yerleşimin gerçekleştiği coğrafyanın içerisinde yer alan ırmak, dağ, akarsu gibi coğrafi unsurların isimleri tarihi veriler açısından çok önemlidir. Bu isimlerden yola çıkarak o topraklar üzerinde kurulmuş olan medeniyetlerin izlerini takip etmek, tarihi süreç içerisinde geçirdiği evrelerin özelliklerini çıkarabilmek mümkündür. Hatta bu isimlerden yola çıkarak o dönemin etkin şahsiyetlerini tanımak, dini anlayışlarını kavramak, aşiret, boy, cemaat gibi yapıları daha iyi tanımak, estetik algılamalarını takip etmek de mümkün olmaktadır. Anadolu da bu açıdan bölge isimlerine bakıldığında birçok köy, mezra, kaza ve en küçük yerleşim birimleri olan mahalle isimlerinin de bu tarihi realiteden etkilendiği görülecektir. Bu özellikler, tüm Türk fütuhatının gerçekleştirildiği topraklarda görüldüğü gibi en açık şekilde Çankırı’da da kendini göstermektedir. Örneğin, Tapu tahrir defterlerinde Çankırı merkezde yer alan mahalle isimlerine bakıldığında; Hoca Kasım, Perdedar Gazi, Şeyh Osman, Şeyh Hünkar Hacı Bahaeddin gibi isimler görmek mümkün olacaktır.68 Ak Hasan, Kızıllar, Kara Ağaç gibi yerleşim yerlerinde renklerin tarihsel hayatımıza etkilerini görmek mümkün olacaktır. Anayurtlarından kopup gelen Türkler, yurtlarından aldıkları adları da yeni yerleştikleri bölgedeki benzer yerlere koymak suretiyle kendilerine mahsus ad verme geleneğini de yaşatmışlardır.69 Yer isimleri Türk iskânı sırasında bu milletin ferdi olan insanlar tarafından verildiğinden dolayı kişilerin duyguları, düşünceleri, hayat görüşleri ile bu isimler arasında mutlak bir bağ bulunmaktadır. Örneğin; “viran” ile ilgili yer isimleri bir araya getirildiğinde, ıssız ve harabe olan yerlerin zamanla Türk toplulukları tarafından ne ölçüde yeniden iskâna açıldıkları konusunda somut bilgiler verilmektedir.70 Anadolu, M.1071 tarihinden önceleri Türklerle tanışmış ve bir Türk Yurdu olmaya başlamıştır. Hun, Avar, Sabar, Peçenek, Kuman-Kıpçak, Türk boyları Kastamonu ve Çankırı havalisine keşif veya iskân 68 Fuad RECEB. Osmanlı Tahriri Ve Nüfus Kayıtlarına Göre Çankırı Merkezine Ait Mahalle isimleri, Çankırı Araştırmaları Dergisi Sayı.2, S.114 69 Dr. Cevdet YAKUPOĞLU. Kuzeybatı Anadolu’nun Sosyo-Ekonomik Tarihi (Kastamonu-Sinop- Çankırı- Bolu) S. 70 70 A.g.e. S.73-74 XIX.YÜZYIL TAHRİRLERİNE GÖRE ÇERKEŞ - Yüksel ASLAN Çankırı Araştırmaları Sitesi www.cansaati.org 12 amaçlı olarak gelmişlerdir.71 Yusuf HALAÇOĞLU Çankırı havalisine 163 Türk aşiretin geldiğini ve yerleştiğini tespit ettiğini belirtmektedir.72 1260 (M.1844) Nüfus Tahrir defterinde Çerkeş’de şu köylerin varlığı tespit edilmektedir. Bozoğlu Karyesi, Ahur Karyesi,Yalaközü Karyesi, Yalakçukuru Karyesi, Saçak Karyesi, Kara Mustafa Karyesi, Kadıözü Karyesi, Eymür Karyesi, Hacılar Karyesi, Aliözü Karyesi, Çalcaviran Karyesi, Okcuk Karyesi, Gelik Karyesi, Şeyh Doğan Karyesi, Kınık Karyesi, Kızıllar Karyesi, Bediler Karyesi, Basmul Çiftliği, Bayındır Karyesi, Kadı Karyesi, Çölmekci Karyesi, Dikenlü Karyesi, Karaköşk Karyesi, Yortan Karyesi, Kalfakolu Karyesi, Ağa Karyesi, Saraycık Karyesi, Akhasan Karyesi, Yumaklu Karyesi, Yoncalı Karyesi, Bozca Armud Karyesi, Kısac Karyesi, Dağçukuranı Karyesi, Üyük Karyesi, Yakublar Karyesi, Ödüller Karyesi, Virancık Karyesi, Tirbaşı Karyesi, Viran Karyesi. Yukarıda verilen isimlere bakıldığında köy ve mezra isimlerinin %99 oranında Türkçe olduğu görülecektir. Bu oran Anadolu ortalamasının bir hayli üzerindedir.73 Örnek verecek olursak; Alayundlu: Çerkeşte kendi adına köy kurmuş olan bu boyun bir kısmı yörede konar-göçerliliği de devam ettirmiştir. Ala-yundlulardan bir küçük gurup da Boyabat yöresini yurt tutmuştur.74 Alka-evli: XV. Yüzyılda Çerkeş’in Karaman divanına bağlı Halka- evli köy adı Alka-evli boy adının değişik teleffuz edilmiş şeklidir. Bu boy adı Halkaevli, Halkahavlu, Halka kolu şeklinde telaffuz edilen bu isim bir Oğuz Yörük Cemaati ismidir.75 Bey- dili: Bölgeye yoğun olarak yerleşen boylardan biri olup 24 Oğuz boyunun Beğdili kolunun adından gelmektedir.76 Bey-dili isminin zamanla ‘Bedil’ şekline dönüştüğü kabul edilmektedir. Eymür/Eymir: Bu bölgeye erken dönemlerde gelerek yerleşen Oğuz boylarındandır.77 Kınık: Bu boy Selçukluların bağlı olduğu bir Oğuz boyu olup,78 Kıyık, Kınıklı olarak isimlendirilmiştir. Çankırı ve Kastamonu bölgesinde bu isimle adlandırılan bir çok köy’e rastlamak mümkündür. Elpirek: Türklerde Şahıs ve kabile adı olarak bilinen Alpagud’dan türediği görüşü kuvvetle muhtemeldir. Bu boy’a ait isimler genellikle Çankırı, Kastamonu, Bolu üçgeninde ve Ankara’nın kuzeyinde görülmektedir.79 Basmul: Bu köyün Kırlar, Sadıklar, Kınıklar, Umurlar ve Seğmenler gibi ikinci isimleri de vardır.80 Basmıllar, Göktürk devletine komşu bir Türk uyruğunun adıdır.81 Bayındır: 24 Oğuz boyundan bir boyun ismidir82 ve bölgede çeşitli yerleşim yerlerine isim olarak verilmiştir. Ağa: Türkmen bir topluluk83 olduğu görüşü yanında, Ağa/Aka kelimesinin Moğollarda büyük erkek kardeşi ifade eden bir ünvaon olduğunu belirten görüşlerde vardır. Ağa ünvanının daha çok Moğol veya 71 A.g.e. S.16. 72 Yusuf HALAÇOĞLU. Geçmişten Geleceğe Çankırı Bilgi Şöleni .Çankırı Türkmen Yerleşimi, S.14 73 Dr. Cevdet YAKUPOĞLU. Kuzeybatı Anadolu’nun Sosyo-Ekonomik Tarihi (Kastamonu-Sinop- Çankırı- Bolu) S.75-76 74 A.g.e. S.83 75 A.g.e.S.83-84 76 Necati Asım USLU. Çankırı’dan Sözler. S.450 77 Dr. Cevdet YAKUPOĞLU. Kuzeybatı Anadolu’nun Sosyo-Ekonomik Tarihi (Kastamonu-Sinop- Çankırı- Bolu) S.88 78 A.g.e. S.93 79 A.g.e. S.98 80 Prof. Dr. Ahmet KANKAL, XVI.Yüzyılda Çankırı. S. 89 81 Necati Asım USLU. Çankırı’dan Sözler S.456 82 A.g.e.S.450 83 A.g.e. S.450 XIX.YÜZYIL TAHRİRLERİNE GÖRE ÇERKEŞ - Yüksel ASLAN Çankırı Araştırmaları Sitesi www.cansaati.org 13 onlara tabi Türkmen emirlerine ait olduğunu iddia edenlerde vardır. Ağa, Ağacık aynı kökden bir isim olarak Çerkeş’de olduğu gibi yerleşim yerlerine isim olarak verilmiştir.84 Ayrıca Çerkeş yöresinde bir çok Türk konar-göçer Yörük ve Türkmen cemaatlerinin de varlığı görülmektedir. Konar-göçer Yörük ve Türkmen cemaatleri zaman içerisinde yerleşik hayata geçmişlerdir. Türkmen ve Yörük cemaatlerinden bazıları şunlardır: Akbaşlar: Anadolu’daki bir Yörük cemaatinin adı olup Çerkeş Akbaşlar köyünde bulunmaktadırlar.85 Aliözü: Çankırı yöresinde konar-göçer yaşayan bu cemaat Çerkeş Aliözü köyünde iskan edilmişlerdir.86 Arslanlu: Bunlar Anadolu’da Söğüd, Bursa, Adana, Maraş, Kütahya gibi bölgelere yerleşen cemaatler olup Çerkeş’de Arslanlu divanında bulunmaktadırlar.87 Bayraklu: Çankırı ve (Tuht) Yapraklı ilçesinde bulunan bu cemaat’in ismine Çerkeş Halka-havlu köyü (Halkaoğlu) yaylağı arasında geçmektedir.88 Boz-oğlan,Boz-oğlu: XV.yüzyılda varlığı belirlenen bu Türkmen cemaati Çerkeş Bozoğlu köyüne ismini vermiştir.89 Çamluca: Yoncalu köyü hududunda bu cemaatin ziraatla meşgul oldukları, Çerkeş ve Devrakâni’ye bağlı Çamlıca köylerinin kurucuları90 kabul edilmektedir. Dikenlü: Yörük cemaatlerinden olup91 Çankırı, Çerkeş bölgesine yerleşmişlerdir.92 Has Beylü: Bu cemaat, XV.yüzyılda Çerkeş’in Yavşanlu yaylağına konmakta olup, Akbaş divanına bağlı Has Beylü Demürcüler köylerinin kurucularıdır.93 Kapaklu: Çerkeş’de yaylağı bulunan bir Yörük topluluğunun ismidir.94 Kara Köşek: Bu Yörük cemaati Çerkeş yöresinde Yalunuzca köyü ile birlikte Fınducak yaylağına konmakta olup Kara Köşek köyüne de ismini vermiştir.95 Kara Mustafa: Adana ve Bolu çevresinde Kara Mustafa Yörük cemaatinin varlığı bilinmekte olup Çerkeş’de mevcut köye ismini vermiştir.96 Karacalar, Karaca viran: Anadolunun büyük bir bölümüne yayılan bir Yörük cemaatidir. Çerkeş bölgesinde de bu Yörük cemaatinin varlığı görülmektedir.97 Kızılca, Kızıllar: Türkmen cemaatinden olup,98 bölgedeki Kızıllar, Kızılca, Kızılviran gibi yerleşim ve ya yaylaklara isim vermiştir.99 Ormanlar: Ormanlık anlamı ifade etmeyen bu isim Anadoluya gelerek yerleşen bir cemaat ismi olup Çankırı ve Çerkeş’de iskan etmişlerdir.100 Saçaklu: Saçaklu bir Yörük cemaati olup, Saçak köyü bu cemaatten ismini almaktadır.101 Sülüler: Yörük cemaati olup Çerkeş’e bağlı Sülüler köyünün de bu cemaat tarafından kurulduğu düşünülmektedir.102 Yalak: Çerkeş’de Aşağı Kadı özü köyü hududu dahilinde bulunan Eğrek yaylağına konan Cemaat, Yalak özü köyünün bu cemaatle bağlantısını göstermektedir.103 84 Dr. Cevdet YAKUPOĞLU. Kuzeybatı Anadolu’nun Sosyo-Ekonomik Tarihi (Kastamonu-Sinop- Çankırı- Bolu) S.117 85 A.g.e. S.125 86 A.g.e. S. 129 87 A.g.e S.131 88 A.g.e. S. 134 89 A.g.e. S. 138 90 A.g.e. S. 141 91 Necati Asım USLU. Çankırı’dan Sözler S.451 92 Dr. Cevdet YAKUPOĞLU. Kuzeybatı Anadolu’nun Sosyo-Ekonomik Tarihi (Kastamonu-Sinop- Çankırı- Bolu) S. 93 A.g.e. S. 157 94A.g.e. S. 163 95 A.g.e. S.166 96 A.g.e. S. 167 97 A.g.e.S. 169 98 Necati Asım USLU. Çankırı’dan Sözler S.454 99 Dr. Cevdet YAKUPOĞLU. Kuzeybatı Anadolu’nun Sosyo-Ekonomik Tarihi (Kastamonu-Sinop- Çankırı- Bolu) S. 175 100 A.g.e. S. 185 101 A.g.e. S. 188 102 A.g.e. S. 194 XIX.YÜZYIL TAHRİRLERİNE GÖRE ÇERKEŞ - Yüksel ASLAN Çankırı Araştırmaları Sitesi www.cansaati.org 14 Yumaklu: Yumaklu köyünün bu cemaat tarafından kurulduğu104 düşünülmektedir. Ayrıca Oğuzlarda Yumak Bay adlı bir şahsın olduğu bilinmektedir.105 Şeyh Doğan: Çerkeş’de köye ismini veren bir Yörük cemaatidir. Ayrıca; Anadoluda Türk iskanı sırasında zaviye sahibi olan şeyhlerden biri olma ihtimali de kuvvetlidir.106 Çömlekçi: Bir Yörük cemaati ismi olup, Türk topluluklarında çömlekçilikle uğraştıkları içinde bu ismi almışlar ve son zamana kadar da bu mesleklerini devam ettiren cemaatlere rastlanılmıştır. 107 Ayrıca 1211 tarihli bir İlamda Cihanbeyli aşiretinin Çerkeş kazası arazisine girme gibi bir takım teşebbüslerinin olduğu ve bundan men edilmesi, teşebbüsün devam ettiği takdirde otuzbin kuruş cezanın tahsil edilmesi gerektiği bilgileri yer almaktadır. Bu durum bölgeye yakın bazı aşiretlerin Çerkeş arazisini kullanma girişimlerinin olduğunu göstermektedir.108 II.BÖLÜM A) 1260 (1844) TAHRİRİNDE SOSYAL DURUM İmparatorluk sürecinde tutulan tahrir defterleri her ne kadar vergi, asker ve ekonomik gücün belirlenmesi ve iskan politikasının belirlenmesi temel amacı ile tutulmuş olsa da sosyo-ekonomik yapıyı tespit etme imkânını da vermektedir. İmparatorluk anlayışı bunu büyük bir ihtimalle bilinçli olarak yapmaktadır.109 1260 Nüfus Tahrir defterine bakıldığında da bölgedeki sosyal durum hakkında ipuçları bulmak mümkündür. Öncelikler defter kayıtlarında hane reisleri ve kaydedilen erkek nüfusun tanımlayıcı fizikî özelliklerini görmek mümkün olacaktır. Defter kaydedilen hane reisleri ve erkekler “uzunca boylu sarı sakallı”, “uzunca boylu ak sakallı”, “ orta boylu kumral sakallı”, “orta boylu kara bıyıklı” veya “Şabbı emrad”110 gibi ifadelerle tanımlanmaya çalışılmıştır. Bu tanımlamalarda belirtilen tarihlerde hane reislerinin büyük çoğunluğunun sakallı olduğu görülmektedir. Hane reisleri ve hanedeki erkek fertlerin genellikle sakallı olmaları dinin daha doğrusu sakal bırakmanın sünnet olmasının bir etkisi neticesidir. Defterde hanelere dikkatlice bakıldığında ataerkil aile yapısının tüm özellikleri görülmektedir. Bazı ailelerde, hane reislerinin oğulları, torunları, kardeşleri, amcası veya damatları hatta baldızları ile beraber yaşadıkları görülmektedir. Örneğin İdris Mahallesi 75. hanede ikamet eden 44 yaşındaki Aziz oğlu Osman b. Kadir, 33 yaşındaki Hüseyin ve 30 yaşındaki Mehmet ile beraber aynı hanede yaşamaktadır. Aynı şekilde Kara Mustafa Karyesinde 7. hanede 100 yaşındaki Kırık oğlu Hasan b. Ömer 48 yaşındaki damadı Satılmış ve üç erkek evladı ile yaşamaktadır. Kayıtlarda, azda olsa ikinci evliliklerin yapıldığı ve üvey evlatların varlığı tespit edilmektedir. Örneğin; Kadıözü karyesinde 7. hanede 48 yaşındaki Ağa Hüseyin oğlu Ömer b. Hasan 5 yaşındaki öz oğlu Hüseyin ve 16 yaşındaki Üvey oğlu Ali veledi Ali ile beraber yaşamaktadır. Yine Karalar Mahallesi 8. numaralı hanede 44 yaşındaki Hacı Eyüb oğlu Ahmed b. Osman’ın hanesinde oğlu İbrahim ve baldızı oğlu Ahmet veledi Hüseyin’in kayıtları bu tür örneklerdendir. Çerkeş merkez mahalle ve kurra kayıtlarından hanelerin ortalama olarak kaç nüfusa sahip oldukları üzerinde bir çalışma yapıldığında tablodaki şu sonuçlar ortaya çıkmaktadır. Tabloya bakıldığında Eymür, Kadı, Gelik, Ödüller, Kınık, Dikenlü, Bazca Armud, Bediller, Bozoğlu karyelerinin hane başı en düşük nüfusa sahip oldukları, Üyük, Yakublar, Virancık, Tirbaşı, Bayındır Saraycık ve Yoncalu’nun en yüksek nüfusa sahip oldukları görülmektedir. Yoncalu karyesinin hane başına düşen en yüksek nüfus oranlamasında ilk sırada yer aldığı görülmektedir. 103 A.g.e.S. 199 104 A.g.e. S. 204 105 Necati Asım USLU. Çankırı’dan Sözler S.456 106 Dr. Cevdet YAKUPOĞLU. Kuzeybatı Anadolu’nun Sosyo-Ekonomik Tarihi (Kastamonu-Sinop- Çankırı- Bolu) S. 234 107 A.g.e. S. 238 108 B.O.A. C.ADL. 552 109 M. Mehdi İLHAN. Mufassal Tahrir Defterlerindeki Adların Önemine Dair Bazı Örnekler. Uluslar arası Üçüncü Türk Kültürü Kongresi Bildirileri. 25-29 110 Henüz sakalı çıkmamış XIX.YÜZYIL TAHRİRLERİNE GÖRE ÇERKEŞ - Yüksel ASLAN Çankırı Araştırmaları Sitesi www.cansaati.org 15 Tablo 6. Hane başı ortalama nüfus sayısı Mahalle veya Kura Hane başı ortalama nüfus Mahalle veya Kurra Hane başı ortalama nüfus Eymür Karyesi 4 Akhasan Karyesi 5.9 Kadı Karyesi 4.1 Dağçukuranı Karyesi 5.9 Gelik Karyesi 4.6 Üyük Karyesi 6 Ödüller Karyesi 4.6 Yakublar Karyesi 6 Kınık Karyesi 4.7 Virancık Karyesi 6 Dikenlü Karyesi 4.7 Tirbaşı Karyesi 6.2 Bozca Armud Karyesi 4.7 Bayındır Karyesi 6.3 Bediler Karyesi 4.8 Saraycık Karyesi 6.6 Bozoğlu Karyesi 4.9 Yoncalı Karyesi 7.2 Ahur Karyesi 5 Karalar Mahallesi 4.6 Hacılar Karyesi 5 Okcular Mahallesi 4.9 Basmul Çiftliği 5 Kurtlar Mahallesi 5 Çölmekci Karyesi 5 İdris Mahallesi 5.3 Kalfakolu Karyesi 5 Ağa Karyesi 5 Kısac Karyesi 5 Yalaközü Karyesi 5.1 Aliözü Karyesi 5.1 Viran Karyesi 5.1 Kara Mustafa Karyesi 5.2 Yortan Karyesi 5.2 Karaköşk Karyesi 5.3 Yalakçukuru Karyesi 5.4 Çalcaviran Karyesi 5.4 Yumaklu Karyesi 5.4 Kadıözü Karyesi 5.5 Okcuk Karyesi 5.5 Kızıllar Karyesi 5.5 Şeyh Doğan Karyesi 5.6 Saçak Karyesi 5.8 Çerkeş mahalle ve Kurraları içinde en fazla nüfusa sahip haneler arasında; “Saraycık Karyesinden Gazâlizade Ahmet Bey b. Abdullah14, Yoncalu Karyesinden Kısıroğlu Hüseyin b. Mehmet 13, Saçak Karyesinden Veli Bey oğlu Hasan b. Mehmet 12, Yalakçukuru Karyesinden Abdulmuttalib oğlu Mustafa b. Ahmed 11, Akhasan Karyesinden Baloğlu Ahmed Bey b. Halil 11, Viran Karyesinden Tobcuoğlu Ali b. Halil, Saraycık Karyesinden Taşcıoğlu Abdulkadir b. Mustafa ve aynı Karyeden Timurcuoğlu Ali b. Mehmet 10 nüfusla” ilk sıralarda yer almaktadır. 1279 tarihli nüfus tahririnde Dikenlü karyesinden Uzun Ağa oğlu İbrahim b. Ahmet hanesinin 18 erkek nüfusa sahip olduğu görülmektedir. Bu hanede hane reisi ile beraber altı yetişkinin olduğu görülmek de ve bunların evli olduğu anlaşılmaktadır. Altı kadın nüfus olduğu da hesap edildiğinde bu hanenin toplam nüfusu 24 olarak karşımıza çıkmaktadır. Yine bu hanede 12 torunun olduğu görülmektedir. Çerkeş’de ölüm ve doğum oranları ile ilgili olarak bir takım verileride “92-93-94 senesi Çerkeş ve Boğaz kazasının vefiyât ve tevellüdât nüfusu yoklamasını mübeyyen defter” den111 öğrenmek 111 Bularak Araştırma Merkezine kaydettiğim Doksaniki, üç, dört senesi Çerkeş ve Boğaz kazasının vefiyât ve tevellüdât nüfusu yoklamasını mübeyyen defter. Dr.Rıfkı Kamil Urga Çankırı Araştırmaları Merkezi XIX.YÜZYIL TAHRİRLERİNE GÖRE ÇERKEŞ - Yüksel ASLAN Çankırı Araştırmaları Sitesi www.cansaati.org 16 mümkündür. Deftere göre 1292-1293-1294 senesinde Çerkeş ve Boğaz kazasında169 kişi vefat etmiş, 146 kişide doğmuştur. Ancak defter incelendiğinde vefat edenlerin sayısının yanlış hesaplandığı ve ölenlerin sayısının toplamının 168 olduğu anlaşılmaktadır. Yani ölüm ve doğum oranlarında eşitliğe varan bir sonuç karşımıza çıkmaktadır. Tablo. 7 1292-1293- 1294 senesi vefiyât ve tevellüdât kayıtları Çerkeş ve Boğaz Kazasında ölüm ve doğum oranları Kura veya Mahalle Ölenler Doğanlar Karalar Mahallesi 16 8 Okçular Mahallesi 14 8 Kurtlar Mahallesi 9 8 İdris Mahallesi 18 29 Divanı Bozoğlu 10 5 Yalaközü Karyesi 5 5 Yalakçukuranı 8 11 Hacılar Karyesi 2 1 Saçak?? Karyesi 12 13 Aliözü Divanı 3 3 Aliözü Karyesi 4 2 Çalcaviran Karyesi 6 9 Okcuk Karyesi 1 1 Gelik Karyesi 2 1 Şeyhdoğan divanı 9 5 Dikenlü Divanı 7 6 Viran Divanı 11 3 Tirbaşı Karyesi 8 6 Belkavak Divanı Yeni Karyesi 7 10 Dere Divanı 16 12 TOPLAM 168 146 Vefiyât ve Tevellüdât defteri bizlere farklı bilgilerde vermektedir. Bu deftere göre; Çerkeş’in Boğaz kazası diye bir kazasının mevcut olduğu görülmektedir. Bozoğlu, Yalakçukuran, Aliözü, Dikenlü, Viran divanları Çerkeş’e, Belkavak ve Dere Divanları ise Boğaz kazasına bağlıdır. Hicri 1286 Hükümet Konağı yapılması ile ilgili bir belgede ise Çerkeş de Boğaz Kazasına bağlı Dere ve Belkavak Divanı, Viran Divanı, Dağçukuranı Divanı, Yumaklu Divanı, Saraycık Divanı, Dikenlü Divanı, Şeyhdoğan Divanı, Aliözü Divanı, Saçak Divanı, Yalakçukuranı Divanı ve Bozoğlu Divanının olduğu anlaşılmaktadır.112 B) 1260 SENESİ ÇERKEŞ İNSANININ YAŞ PROFİLİ Nüfus tahririnde kayıtlı hanelerde kayıtlı erkek nüfusun yaşları konusunda veriler incelendiğinde 1260 senesinde Çerkeş mahalle ve Kuraların da yaşayan insanların yaş profilleri’nin de ortaya çıkarılması mümkün olmaktadır. Nüfusun % 53’ü 18 yaş ve altı, % 15.7’si 18 - 30 yaş arası, % 23.8’i 30 - 60 yaş arası, % 6.4’ü ise 60 yaş ve sonrasıdır. Yaş profilinin yüzdelerine bakıldığında çocuk ve genç nüfusun (0 -18 yaş arası) nüfus içerisinde en yüksek oranı meydana getirdiği görülecektir. %53’lük kesim içerisinde yani 0 – 18 yaş arasında %4.3 ile 13, %3.9’luk oranla 8, % 3.8’lik bir oranla 10 yaşındakiler oluşturmaktadır. 0-18 yaş diliminden sonra %23.8’lik oranla 31-60 yaş arası nüfus gelmektedir. Bu oranlara bakıldığında 1260 yılında Çerkeş’de genç ve orta yaş oranının ağırlıkta olduğu görülmektedir. Yine tahrir defteri incelendiğinde on kişinin 90 yaş ve sonrasında olduğu görülmektedir ki, bunlardan kişi de yüz yaşındadır. Yüz yaşında olan bu isimler; 112 B.O.A Şurayı Devlet Evrakı 1642 XIX.YÜZYIL TAHRİRLERİNE GÖRE ÇERKEŞ - Yüksel ASLAN Çankırı Araştırmaları Sitesi www.cansaati.org 17 Bozoğlu Karyesinden Malaz oğlu Osman b. Osman’ın pederi Osman b.Osman, Çalcaviran Karyesinden Çoroğlu Ahmed b. Mustafa, Saraycık Karyesinden Taşcıoğlu Abdülkadir b. Musa ve Kara Mustafa Karyesinden Hasan b. Ömer’dir. Tablo.7 1260 (M.1844) Yılı Çerkeş Yaş Profili 0 – 18 yaş arası % 53 19 – 30 yaş arası % 15.7 31 – 60 yaş arası % 23.8 60 yaş ve sonrası % 6.4 C) ÜNVANLAR VE LAKAPLAR Osmanlı toplumunda kişilerin sosyal mevki ve statülerinin tayin, tespit ve anlaşılmasında en mühim yardımcılardan birisi muhakkak ki taşıdıkları unvan ve lakaplardı. Bu, kişinin hangi aileye, meslekî statü, dini veya ilmi niteliği olan bir gurup ve sınıfa ait olup olmadığının bir işareti olarak algılanmaktaydı. Bu sebeple unvan ve lakaplar Osmanlı toplumunda önemli bir yere haizdi.113 Ayrıca bu bilgiler değerlendirildiğinde, bölgede sosyal ve idari yapılanma, farklı yerleşim yerlerinden gelen aileler, Türkmen aşiret ve boylarının bölgedeki varlıkları hakkında da önemli ipuçları verecektir. 1260 tarihli nüfus tahrir defteri bu açıdan incelendiğinde, Çerkeş merkez Mahalle ve Kuralarında hane reislerinin soylarını tanıtıcı unvan ve lakaplara da yer verilmiştir. 114 Yapılan çalışmada 432 çeşit unvan ve lakap tespit edilmiştir. Tablo.8 Kullanılan Unvan ve Lakaplar Unvan ve Lakaplar Unvan ve Lakaplar Unvan ve Lakaplar Unvan ve Lakaplar Unvan ve Lakaplar Unvan ve Lakaplar Abaza Abdal Adak Afşar Ağa Ağdacı Ağzı Ballı Ak Ak Abalı Akca Akıllı Akkaş Ala Alişan Altıparmak Angut Arab Arabacı Arık Armağan Arslan Aşık Aşkarlı Ateş Ayan Aydın Aydınlı Aynî Azgun Aziz Baba Babuccu Bâde Badem Bağdatlı Bahar Bakkal Bal Balcı Balıkçı Bardakcı Baş Başa (Beşe) Battal Bayram Bazarlı Bâzirgân Bekdaş Beratlı Berber Bey Beyaz Bodur Bor Borazan Bostancı Boyvada (Voyvada) Boz Börekci Bulutoğlu Câmekân Cansız Cârim Cavdar Cebeci Cebel Ceceli Celeb Cennet Cer Cevenüz (Cenevüz) Ceviz Cıngılız Cingöz Cünun Çakır Çakmak Çakmaklı Yorgun Yörük Zırıltı Zopacı Zor Çamurlı Çakmaklı Çal Çalık Çalmacı Çanak Çandı Çatdallı Çavundurlu Çavuş Çaylak Çeküç(Câküc) Çelebi Çelik Çengel Çepel Çıbıkcı Çıldır Çırak 113 Ahmet ELİBOL. XIX. Yüzyıl Başlarında Çankırı. S.114, 115 114 Bu lakap ve unvanlar hane reislerini tanıtıcı anlamda kaydedilmiştir. Yani mevcut deftere kaydedilen asıl hane reisinin lakapları olmayıp baba veya dedelerinden gelen lakap ve unvanlardır. XIX.YÜZYIL TAHRİRLERİNE GÖRE ÇERKEŞ - Yüksel ASLAN Çankırı Araştırmaları Sitesi www.cansaati.org 18 Çiğdem Çil Çireci Çiyan Çoban Çokdar Çopur Çor Çorbacı Çorlu Çömez Çubukcu Çulha Dadaylı Dağlı(Tağlı) Dana Danacı Darı Davar Davulcu Dede Deli Delice Delihoca Delikurt Delipala Dellal Dere Dertli Derviş Derzî Deveci Dobcu Dumanlı (Tumanlı) Efendi Efendizade Ekşi Elagözlü (Alagöz) Elenceli (İlenceli) Ellialtı Elmacı Elvan Emele Emir Emirze Erdal Ersel Erzurumlu Esir Esireci Eskici Esmer Gazâlî Gazalzade Gâzî Gazi Asker (Kazasker) Gedik Gelicek Genç Geval Gidici Giran Gire (Gihre) Gök Gönül Güfter Güreş Hacı Hacı İl Hacıgâzî Hafız Hallı (Hallu) Hamamcı Hancı Hanedandan Haseki Hatab Hatıblı Hatib Haylaz Hayta Hazar Hazinedar Heleşe Helvacı Hesim Heybe Hınta Hizmetkâr Hoca (Havace) Hotaz Hüseyingazî Ilıca Ilıcan Irık İkiz İlyas İmamoğlu İnce İnce Kara İncesancaktar İncik İpek Îrab İt İzmirli Kabasakal Kabuz Kaçan Kadıoğlu Kahveci Kalaycı Kalendar Kalın Kalyoncu Kamaracı Kanad Kanbur Kancabaşı Kapaklı Kapucu Kara Kara Böcek Karaağa Karabaş Karabıyık Karaböcek Karaca Karaçalı Karaçor Karagöz Karagülle Karahacı Karakız Karakiraz Karakollu Karaköçekli Karakullukcu Karakühan Karamancı Karaoğlan Karayık Karayılan Kartal Kaska Katırcı Kayadede Kayalı Kayazade Kayka Keçeci Kel Keleş Kelim Kelleci Kemişci (Kömüşcü) Kengırılı Kethuda Kınalı Kındab Kınıklı Kırbıyık Kırdaloğlu Kırık(Karık) Kırış Kırlı Kısaçlı Kısır Kıyam1 Kıyık Kiçe(Keçe) Kireli Koca Koçhisarizade Koloğlu Koltukcu Konak Kor Sancakdar Koru Koşa Köçek Kör Köse Köşek Kuduz Kulak Kulaksuz Kurtoğlu Küçük Küçükhoca (Havace) Külab Küre Küreci Kürkcü (Körkcü) Kürt Laz Lakcı Leblebici Ma’mur Macar Madarlı Makrascı Malak Malaş Malaz Manavağa Mandababa Mandacı Marad Maraz Masdak Maymun Mazlum Mecuş Meded Melek Memik Memiş Menas Menaş Merîz (Maraz) Mezak Mısırlı Milanlı Molla(Monla) Muhdar Mumcu Müderris Müezzin Müezzinlik Müfti Müftizade Nakîb Nalbant Nesil Ogacıklı (Ovacıklı) Oynağan Ördek Öz Özulu XIX.YÜZYIL TAHRİRLERİNE GÖRE ÇERKEŞ - Yüksel ASLAN Çankırı Araştırmaları Sitesi www.cansaati.org 19 Pala Palancı Paşa Pınar Pınarcı Pîr Velî Pireli Reis Resel Sa’dat Saka Sakar Sancakdar Sancaklı Sancaktar Saraç Sarı Sarıağa Sarıkel Sarıoğlan Sekili Selam Selvi Serçe Silârî Sipahi Sipenci Siretli (Suratlı) Solak Söğütcü Sûfîoğlu Suhteoğlu Surbaşı Suroğlu Şatır Şebeşe Şebeşgün Şehan (Şahin) Şeker (Şekerci) Şerbetci Şeyh Şeyhzade Tabakcı Takır Tanen Tarlacı Tasma Taşcı Tataroğlu Tavukcu Tekeli Tekkeli Terzi Tilki(Dikli) Timur Timurcu Tiryaki Tobcu Tokmak Topaç Topal Tor Tosun Tulumcu Turalı Turhallı Turnacı Tüfenkci Türkmen Tüysüz Ucur Ulakcı Ulaklı Usta Uzun Vaiz Vidinli Yabacı Yabcacık Yalımlı Yankaş Yantarlı Yanterili Yaş Yaşlı Yavan Yaylacı Yazıcı Yeğni Yesir Yeniçeri Çaykuşu Çerkeş Mahalle ve Kuralarında en fazla kullanılan unvan ve lakaplara gelince bunlar; Hacı, Kara, İmamoğlu, Deli, Kadıoğlu, Emir, Bey, Ağa, Arab, Uzun, Molla, Köse, Sarı, Kel, Usta, Hoca, Efendi, Çoban, Çakır ve Bal’ın olduğu görülecektir. Örneğin; Hacı lakabı tüm mahalle ve Kuralarda kullanılmakta, Kara lakabı 22 köy ve mahallede, İmamoğlu 17, Deli 15, Kadıoğlu, Emir, Bey, Ağa 11, Arab 10 köyde çeşitli sayılarda kullanılmaktadır. Bu unvanlara göz atıldığında dinî bir emir olan Hac görevinin yerine getirilmesinde gösterilen hassasiyetin varlığı dikkati çekmekte ve bu sebeple Hacı unvanı özellikle kullanılmakta bu ünvana tüm Mahalle ve Kurralarda rastlanılmkatadır. Kara, Arab, Uzun, Köse, Sarı, Kel ve Çakır gibi lakapların kişilerin fiziksel özelliklerini belirtmek amacı ile yoğun kullanıldığı düşünülmektedir. İmamoğlu ve Kadıoğlu gibi unvanların ise kişilerin yörede dinî görev icrâ eden ailelerden geldiklerini belirtmek amacı ile kullanıldığına bir işarettir. Ağa ünvanı Tanzimattan evvel Osmanlı toplumunda pek mühim bir yere sahip olan veya Yeniçeri Zabitlerine verilen bir unvan olup zamanla toplumda Kerem, alicenaplık, fazilet, büyük ve saygınlık ifadesi115 sıfatlar olarak da kullanılmıştır. Bey unvanı ise, kabile reisleri, askerî ve mülkî büyük memurlara, devlet adamlarına, Osmanlının son zamanlarında halk arasında az çok bir mevki sahibi olanlar için kullanılır116 olmuştur. Efendi unvanı ise ilmiye sınıfına mensup İmam, Müftü, Kadı gibi okur-yazar şahıslarda unvan olarak117 kullanılmıştır. Ayrıca Paşa anlamı ile birlikte, başağa, başkan, emir, ağabey anlamlarına gene Beşe118 ünvanı da kullanılmıştır. Bununla birlikte Beşe, bilhassa Yeniçerilerde asker veya küçük rütbeli zabitler ve eyaletlerin ileri gelenleri119 anlamında da çeşitli kullanımları görülmektedir. Ayrıca Rumî 1300 tarihli bir belgede120 Çerkeş yöresinde insanlar arasında saygınlık ve haysiyet sahibi olmaları açısından; Hidayet zade Mustafa Bey 115 Ahmet ELİBOL. XIX. Yüzyıl Başlarında Çankırı. S.115 116 A.g.e. S.115 117 A.g.e. S.115 118 İlker ER Balıkesirli Tereke Sahipleri Hakkında Sosyo-Kültürel Açıdan Bazı Değerlendirmeler. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi S. 371 119 A.g.e. S. 371 120 B.O.A. Y.PRK.UM. 6/20 XIX.YÜZYIL TAHRİRLERİNE GÖRE ÇERKEŞ - Yüksel ASLAN Çankırı Araştırmaları Sitesi www.cansaati.org 20 Hidayet zade Said Bey Şeyh Mehmed Efendi Şeyh Mustafa Efendi Şeyh Muhyiddin Efendilerin varlığı, servet ve emlakça yani ekonomik açıdan seçkinler (mümtaz) arasında da; İnce zade Mustafa Ağa Cebeci zade İsmail Ağa Hidayet zade Mehmed Bey Müftü zade Kamil Efendi Haseki zade Hafız Efendi Gireli zade Ahmed Efendi’nin varlığı tespit edilmiştir. Kullanılan Unvan ve Lakaplar bizlere Çerkeş hakkında daha ayrıntılı bilgiler vermektedir. Örneğin yöreye çeşitli bölgelerden gelen ailelerin varlığı bu unvan ve lakaplardan anlaşılmaktadır. Kullanılan, Bağdatlı, Vidinli, Turhallı, Sancaklı, Ovacıklı, Milanlı, Mısırlı, Koçhisarizade, Kengırılı, İzmirli, Erzurumlu, Dadaylı, Laz, Aydınlı, Çavundurlu lakapları yöreye belirtilen bölgelerden gelen ailelerin varlığına işaret etmekte ve bu şahısların tanınması amacı ile yöre halkı tarafından bu lakapların verildiği anlaşılmaktadır. Yine bu unvan ve lakaplardan yöredeki çeşitli aşiret, boy ve cemaatlerin varlığı da ortaya çıkmaktadır. Abaza, Afşar, Akabalı, Kapaklı, Yörük, Türkmen lakapları bunların bir göstergesidir. Tespit edilen lakap ve unvanlar bizlere bölgedeki zanaat ve meslekler hakkında da ipuçları vermektedir. Çoban, Tüfenkçi, Berber, Katırcı, Hancı, Celeb, Şekerci, Saka, Pınarcı, Çırak, Bostancı, Yabacı, Turnacı, Tulumcu, Timurcu (Demirci), Terzi, Derzî, Tavukcu, Taşcı, Tabakcı, Şerbetci, Palancı, Saraç, Leblebici, Kürkçü, Küreci, Keçeci, Kalaycı, Kahveci, Helvacı, Hamamcı, Eskici, Deveci, Dellal, Davulcu, Börekci, Bâzirgân, Bardakçı, Mumcu, Balcı, Balıkcı, Bakkal, Babuçcu, Arabacı, Ağdacı, Palancı, Nağlıbent (Nalbant) gibi. İlmiye sınıfı ile ilgili olarak; İmamoğlu, Kadıoğlu, Molla, Şeyhzade, Hafız, Vaiz, Müfti, Müezzin, Şeyh, Sufi, Suhte121, Müezzin, Tekkeli, Müderris, Sa’dât, Hatip, Özellikle Pirisâni soyundan gelenler için Hanedan ve Şeyhzade unvan ve lakapları kullanılmıştır. İdareci ve askeri sınıfa mensup olanların yörede varlığını anlamakta mümkündür. Kazasker, Sancaktar, Yeniçeri, Nâkib, Kalyoncu, Paşa (Beşe), Sipahi, Gedik, Kethuda, Cebeci, Topcu, Hazinedar, ağa, Bey, Ayan gibi unvan ve lakaplar bizlere bu bilgileri vermektedir. Şahısların Fiziksel özellikleri, huy ve davranışları da lakaplara yansımıştır. Keleş, İncekara, Çil, Yankaş, Mazlum, İnce, Yorgun, Yaşlı, Yalımlı, Tüysüz, Tosun, Sarıoğlan, Sarıkel, Sarı, Sakar, Pala, Mazlum, Maraz, Küçük, Köse, Kabasakal, Kör, Koca, Kısır, Kırbıyık, Kınalı, Keleş, Karabaş, Karaağa, Kanbur, İnce, Haylaz, Hatab, Esmer, Ekşi, Ela gözlü, Dertli, Delice, Çepel, Beyaz, Azgun, Aşık, Angut, Karagöz, Akkaş, Ağzıballı gibi. Hane reisleri ve erkek çocukları taşıdıkları isimler açısından incelendiğinde de bölgede kullanılan isimleri tespit etmek ve bu isimlerin verilmesinde etkili olan faktörleri ortaya çıkarmak mümkün olacaktır. Zira bu isimler bölgenin toplumsal yapısı, dini değerlere olan duyarlılığı hakkında da belirgin fikirler vermektedir. Ayrıca hane reisleri ile çocuklarına verdikleri isimler arasında belirgin farklılıkların olup olmadığı veya aynı kültürü çocuklarında devam ettirip ettirmedikleri de ortaya konacaktır. Bazı istisnalar hariç tahrirlerde kadınların kayıtları yapılmadığından onların isimleri üzerinde bir değerlendirme yapmak mümkün değildir. Buna rağmen Çerkeş Şeriye Sicillerindeki tereke kayıtları incelendiğinde bölgedeki kadınlarda kullanılan isimler konusunda bazı ip uçları elde 121 Alt seviyedeki medrese öğrencilerine Suhte denilmiştir. XIX.YÜZYIL TAHRİRLERİNE GÖRE ÇERKEŞ - Yüksel ASLAN Çankırı Araştırmaları Sitesi www.cansaati.org 21 etmek mümkündür. Böyle bir tarama yapıldığında bölge kadın nüfusu içerisinde Şerife, Hatice, Fatıma, Aişe başta olmak üzere Kamile, Emine, Rahime, Sâre, Kezban, Esma, Gümüş Hatun gibi isimlerin kullanıldığını tespit etmek mümkündür.122 Bu açıdan bakıldığında 1260 tahrir defterinde hane reisleri ve çocuklarında 89 çeşit ismin kullanıldığı ortaya çıkmaktadır. Çerkeş ve köylerinde kullanılan isimler: Abbas, Abdi, Abdullah, Abdurrahman, Abdülkadir, Abdülkerim, Abdülmuttalib, Abdülmuttalib Bayram, Ahmed, Ali, Ali Hasan, Ali Mustafa, Ali Osman, Ali Rıza, Ali Şefik, Arif, Bayram, Bekdaş, Bekir, Cafer, Caferi Sadık, Derviş, Ebubekir, Ebubekir Arif, Emin, Feyzullah, Habil, Halil, Hamza, Hasan, Hüseyin, İbiş, İbrahim, İdris, İsmail, İsmail Hakkı, İzzet, Kadir, Kadri, Kamil, Kerim, Mahmud, Mehmed, Mehmed Said, Mehmed, Mehmed Ali, Mehmed Emin, Mehmed Halil, Mehmed İzzet, Mehmed Kadir, Mehmed Kamil, Mehmed Tahir, Memiş, Mesud, Mevlüd, Murtaza, Musa, Musli, Mustafa, Mustafa Halil, Mustafa Kamil, Mürsel, Nasuh, Nuri, Osman, Ömer, Ömer Yazıcı, Ramazan, Raşid, Receb, Sadık, Said, Salih, Satılmış, Selim, Süleyman, Süleyman Arif, Şaban, Şakir, Şükrü, Tahir, Tevfik, Turmuş (Durmuş), Veli, Yahya, Yakub, Yunus, Yusuf, Yusuf Ramazan Yukarıda tespit edilen isimlere bakıldığı zaman 89 ismin büyük çoğunluğunun Dînî değer ifade eden bir başka deyişle İslam kültüründe yeri olan isimlerin olduğu görülecektir. Bununla beraber pek kullanılmayan bazı isimlerin bölgede kullanıldığı görülmektedir. Habil, Abdulmüttalib, Caferi Sadık ve Musli örnek olarak verilebilir. Bölgenin yerleşim alanlarına verdiği isimlerde Türk kültürü hakimken sosyal hayatın en önemli olan aile kurumu içerisinde İslam kültürünün egemen olduğu görülmektedir. İsimler konusunda Çerkeş merkez mahalle ve köylerine bakıldığında aşağıdaki sonuçlar ortaya çıkacaktır. Karalar Mahallesinde; Mehmed, Ahmed, Mustafa, Hüseyin, Ali, Osman, Abdullah, Hasan, Ömer, Feyzullah, Süleyman, Halil, Salih, Ali Rıza, İsmail, Abdülkadir, İbrahim, Abdurrahman, Mehmed Kadir, Mehmed Kamil, Emin, Said, Satılmış, Abdi, Mehmed Said ve Ebubekir isimleri kıllanılmıştır. Tabloya bakıldığında Karalar Mahallesinde Hane reisleri ve çocukları arasında beş ismin yoğun olarak kullanıldığı, birinci sırayı da Mehmed İsminin aldığı görülmektedir. Bu sonuçlar karşısında hane reislerinin aynı kültürel yapıyı çocuklarında da devam ettirdikleri görülmektedir. Bu durum aynı zamanda yeni nesillere bir kültürel aktarım olarak da değerlendirilebilir. İsimlerde Hz. Peygamberin ve ehli beytinin etkisinin varlığı muhakkaktır. Bu durum Anadolu insanının Hz. Peygamber ve onun ehli beytine duyulan saygının bir göstergesi olarak algılanabilir. Mehmed Kadir, Mehmed Kamil, Emin, Said, Satılmış, Abdi ve Mehmed Said isimlerinin hane reislerinde kullanılmadığı sadece çocuklarda kullanıldığı görülmektedir. Hane reisleri ve çocuklarında % 22.9 ile Mehmed ismi kullanılmıştır. Karalar Mahallesi Hane Reislerinin de en çok kullanılan isimler % Mehmed 26.7 Ahmed 12.9 Mustafa 11.2 Hüseyin 11.2 Ali 9.4 Çocuklarda çok kullanılan isimler % Mehmed 20.6 Mustafa 13.4 122 Çerkeş Şeriye Sicil Defterleri No: 5, 6, 8 XIX.YÜZYIL TAHRİRLERİNE GÖRE ÇERKEŞ - Yüksel ASLAN Çankırı Araştırmaları Sitesi www.cansaati.org 22 Ahmed 10.3 Hüseyin 8.2 Ali 7.2 Okcular Mahallesinde; Hüseyin, Murtaza, Ali Şefik, Mehmed, Ali, Ahmed, Süleyman, Osman, Hasan, Kadir, Abdülkadir, İsmail,Mustafa, Halil, İbrahim, Arif, Abdullah, Abdurrahman, Yusuf, Receb, Emin, Salih, Ebubekir, Kadir, Yunus, Sadık, Ömer, Selim, Raşid ve Mesud isimleri kullanılmıştır. Mahallede hane reisleri ve çocukları arasında en çok kullanılan isim %19.6 ile Mehmed ismidir. Okcular Mahallesi Hane Reislerinin de en çok kullanılan isimler % Mehmed 20.4 Mustafa 13.6 Ali 11.3 Hüseyin 10.2 Ahmed ve Osman 9 Çocuklarda çok kullanılan isimler % Mehmed 19.1 Mustafa 13.6 Ahmed 9.8 Hüseyin 8.7 Ali 6.9 Kurtlar Mahallesinde; Abdullah, Abdurrahman, Abdülkadir, Ahmed, Ali, Arif, Abbas, Emin, Halil, Hasan, Hüseyin, İbrahim, İsmail, Mehmed İzzet, Mustafa Kamil, Mehmed, Mesud, Tevfik, Mustafa, Osman, Ömer, Receb, Mehmed Halil, Süleyman, Satılmış, Tahir, Veli isimleri kullanılmıştır. Abbas, Halil, Mehmed İzzet, Mehmed Kamil, Tevfik, Mehmed Halil isimleri sadece çocuklarda kullanılmıştır. Mehmed ismi yine %20.2 ile birinci sırada yer almaktadır. Mahallede Hasan isminin dikkati çekecek oranda kullanıldığı görülmektedir. Kurtlar Mahallesi Hane Reislerinin de en çok kullanılan isimler % Ahmed 15.9 Mehmed 15.9 Ali 9 Osman 9 Hüseyin 7.9 Çocuklarda çok kullanılan isimler % Mehmed 22.9 Mustafa 12.5 Hasan 9 XIX.YÜZYIL TAHRİRLERİNE GÖRE ÇERKEŞ - Yüksel ASLAN Çankırı Araştırmaları Sitesi www.cansaati.org 23 Hüseyin 8.3 Ali 8.3 İdris Mahallesinde; Abdullah, Abdülkadir, Ahmed, Ali, Arif, Abdi, Halil, Hasan, Hüseyin, İbrahim, İsmail, Raşid, Şakir, Mehmed, Mahmud, Mustafa, Osman, Ömer, Receb, Süleyman, Ömer Yazıcı, Kadir, Salih, Ebubekir, Seli ve Hamza isimleri kullanılmıştır. Arif, Abdullah, Abdülkadir, Raşid, Şakir ve Hamza isimleri çocuklarda kullanılmıştır. Mehmed ismi mahalle genelinde %18.9 ile en çok kullanılan isimdir. İdris Mahallesi Hane Reislerinin de en çok kullanılan isimler % Mehmed 17.7 Ahmed 16.6 Ali 11.4 Osman 9.3 Çocuklarda çok kullanılan isimler % Mehmed 19.5 Mustafa 15.7 Ahmed 9.7 Ali 9.7 Hüseyin 8.6 Bozoğlu Karyesndei; Abdülkadir, Ahmed, Ali, Veli, Halil, Hasan, Hüseyin, İbrahim, İsmail, Raşid, Ebubekir, Mehmed, Mahmud, Mustafa, Osman, Receb, Süleyman, Satılmış, Ramazan, Ebubekir, Musa, Abdurrahman ve Memiş isimleri kullanılmıştır. %21.3’lük bir oranlaMehmed ismi bu köyde de en fazla kullanılan isim olmuştur. Bozoğlu Karyesi Hane Reislerinin de en çok kullanılan isimler % Mehmed 21.5 Ali 11.7 Mustafa 11.7 Osman 11.7 Çocuklarda çok kullanılan isimler % Mehmed 21.1 Mustafa 11.7 Ahmed 9.4 Ali 9.4 Ahur Karyesinde; Köyde Ahmed, Ali, Veli, Halil, Hasan, Hüseyin, İbrahim, İsmail, Yusuf Ramazan, Ebubekir, Mehmed, Mustafa, Osman, Receb, Süleyman, Satılmış, Mehmed Emin, Mehmed Kamil, Musa, Ömer, Yusuf, Yahya ve Memiş isimleri kullanılmıştır. Köy genelinde% 13.9 ile İbrahim ve Ali ismi en fazla kullanılan isim olmuştur. Ahur karyesi bundan önceki mahalle ve XIX.YÜZYIL TAHRİRLERİNE GÖRE ÇERKEŞ - Yüksel ASLAN Çankırı Araştırmaları Sitesi www.cansaati.org 24 köylerin aksine farklı bir tablo ortaya koymuştur. Ayrıca çocukların isimlerinde Hüseyin ve Mustafa isimlerin öne çıktığı bunun yanı sıra İbrahim ismininde ciddi oranda kullanıldığı görülmektedir. Ahur Karyesi Hane Reislerinin de en çok kullanılan isimler % Ali 23 İbrahim 19 Çocuklarda çok kullanılan isimler % Hüseyin 13.2 Mustafa 13.2 İbrahim 11.3 Ali 9.4 Yalaközü Karyesinde;Abdullah, Ahmed, Ali, Veli, Halil, Hasan, Hüseyin, İbrahim, İsmail, Ramazan, Ebubekir, Mehmed, Mustafa, Osman, Süleyman, Satılmış, Mehmed Tahir ve Ömer isimleri kullanılmıştır. Hane reislerinde bir öbeklenme olmamakla beraber Ali ismi daha fazla kullanılmıştır. Buna rağmen çocuklarda Hasan,ve Mehmed isminde bir yoğunlaşma görülmektedir. % 16.3 ile Hasan ismi genelde en fazla kullanılan isim olmuştur. Hasan ismi %16.3 ile genelde en fazla kullanılan isim olmuştur. Yalaközü Karyesi Hane Reislerinin de en çok kullanılan isimler % Ali 20 Çocuklarda çok kullanılan isimler % Hasan 20.5 Mehmed 14.7 Ahmed 8.8 Mustafa 8.8 Osman 8.8. Yalakaçukuranı Karyesinde; Köyde Abdullah, Ahmed, Ali, Halil, Hasan, Hüseyin, İbrahim, İsmail, Hamza, Mehmed, Mustafa, Osman, Süleyman, Satılmış, Abdülmuttalib, Abdülkadir, Musa, Ömer, Tahir, Yusuf ve Abdülmuttalib Bayram isimleri kullanılmıştır. Abdülmuttalib ve Abdülmuttalib Bayram isimlerinin kullanımına bölgede pek rastlanılmamasına rağmen bu köyde kullanılması dikkat çekicidir. Hane reislerinde Mehmed, çocuklarda ise Ali isminde yoğunlaşma görülmektedir. Genel olarak ise % 16.4 ile Ali isminin fazla kullanıldığı onu da Mehmed isminin takip ettiği görülmektedir. Yalakçukuranı Karyesi Hane Reislerinin de en çok kullanılan isimler % Mehmed 25.9 İbrahim 11.1 İsmail 11.1 Mustafa 11.1 Çocuklarda çok kullanılan isimler % XIX.YÜZYIL TAHRİRLERİNE GÖRE ÇERKEŞ - Yüksel ASLAN Çankırı Araştırmaları Sitesi www.cansaati.org 25 Ali 20.3 Ahmed 15.6 Mehmed 10.9 Saçak Karyesinde; Abdullah, Ali Mustafa, Ahmed, Bayram, Ali, Halil, Hasan, Hüseyin, İbrahim, İsmail, Mehmed, Mustafa, Osman, Receb, Süleyman, Satılmış, Abdülkadir, Mevlüd, Ömer, Mehmed Ali, Mehmed Emin, Süleyman Arif, Salih, Tahir, Emin, Ramazan, Bekir, Yusuf ve Veli isimleri kullanılmıştır. Hane reislerinde Ali isminde Çocuklarda Mehmed isminde bir yoğunlaşma genel olarak da %13.9 ile Mehmed isminin kullanıldığı görülmektedir. Saçak Karyesi Hane Reislerinin de en çok kullanılan isimler % Ali 18.9 Mehmed 15.5 Çocuklarda çok kullanılan isimler % Mehmed 13.2 Mustafa 11.2 Ahmed, Hasan, Hüseyin, İbrahim 7.3 Kara Mustafa Karyesinde; Abdullah, Ahmed, Ali, Arif, Halil, Hasan, Hüseyin, ,brahim, İzzet, İdris, İsmail, Mehmed, Mustafa, Osman, Ömer, Receb, Salih, Satılmış, Süleyman Veli ve Yusuf isimleri kullanılmıştır.Hane reislerinde Mehmed isminde Çocuklarda İbrahim isminde yoğunlaşma görülmektedir.Genelde ise %11.1 ile Mehmed ve İbrahim isimleri kullanılmaktadır. Kara Mustafa Karyesi Hane Reislerinin de en çok kullanılan isimler % Mehmed 20 Çocuklarda çok kullanılan isimler % İbrahim 13.3 Hasan, Ali, Ahmed 10 Kadıözü Karyesinde; Abdullah, Abdülkadir, Abdurrahman, Ahmed, Ali, Bekir, Halil, Hasan, Hüseyin, İbrahim, İsmail, Mehmed, Mustafa, Osman, Ömer, Salih, Satılmış, Süleyman VE Veli isimleri kullanılmıştır. Genel olarak ise %14 ile Ahmed ve Mehmed ismi kullanılmıştır. Kadıözü Karyesi Hane Reislerinin de en çok kullanılan isimler % Ahmed 19 Çocuklarda çok kullanılan isimler % Mehmed 16 Ali 14 Ahmed 12 XIX.YÜZYIL TAHRİRLERİNE GÖRE ÇERKEŞ - Yüksel ASLAN Çankırı Araştırmaları Sitesi www.cansaati.org 26 Eymür Karyesinde; Ahmed, Ali, Arif, Ebubekir, Halil, Hasan, Hüseyin, İbrahim, İsmail, Mehmed, Osman ve Süleyman isimleri kullanılmıştır. Nüfusun yoğun olmaması sebebi ile isimlerde bir dağılma söz konusu olup Çocuklarda Ali ismi ön plana çıkmaktadır. Hacılar Karyesinde; Ahmed, Ali, Bekir, Halil, Hasasn, Hüseyin, İsmail, Mehmed, Mustafa, Nasuh, Osman, Ömer, Receb, Satılmış, Süleyman, Veli ve Yakub isimleri kullanılmıştır. Hane reislerinde Mehmed, Çocuklarda Ali, genelde ise %14.8 ile Ali ve Mehmed isimlerinin yoğun kullanıldığı görülmektedir. Hacılar Karyesi Hane Reislerinin de en çok kullanılan isimler % Mehmed 22.2 Çocuklarda çok kullanılan isimler % Ali 16.6 Mehmed, Osman, Süleyman 11.1 Aliözü Karyesinde; Abdullah, Ahmed, Ali, Arif, Halil, Hasan, Hüseyin, İbrahim, Mehmed, Mevlüd, Mustafa, Osman, Ömer, Ramazan, Receb, Sadık, Satılmış, Süleyman ve Yakub isimleri kullanılmıştır. Hane reislerinde Hasan, Çocuklarda Mehmed ve genel olarakda %13.8 ile Mehmed isminin yoğun olarak kullanıldığı görülmektedir. Aliözü Karyesi Hane Reislerinin de en çok kullanılan isimler % Hasan 21 Çocuklarda çok kullanılan isimler % Mehmed 17.3 Mustafa 13 Osman 10.8 Okcuk Karyesinde; Abdullah, Ahmed, Ali, Halil, Hasan, Hüseyin, İsmail, İzzet, Mehmed, Mevlüd, Mustafa, Osman, Ömer, Ramazan, Receb, Satılmış, Şükrü ve Süleyman isimleri kullanılmıştır. Hane reislerinde bir yoğunlaşma dikkati çekmemekle beraber en fazla Ahmed ismi kullanılmıştır. Çocuklarda Ahmed ve Mehmed ismi genel olarak ise %12.9 ile Mehmed ismi daha fazla kullanılmaktadır. Okcuk Karyesi Hane Reislerinin de en çok kullanılan isimler % Ahmed 22.2 Çocuklarda çok kullanılan isimler % Mehmed 13.6 Ahmed 13.6 Gelik Karyesinde; Abdullah, Abdülkadir, Abdülkerim, Ahmed, Ali, Bekir, Halil, Hasan, Hüseyin, İbrahim, İsmail Hakkı, İsmail, Mehmed, Mevlüd, Musa, Mustafa, Osman, Ömer, Sadık, Salih, Satılımış ve Süleyman isimleri kullanılmıştır. Hane reislerinde Mehmed, Çocuklarda Mustafa, genel olarak ise %15.6 ile Mehmed isminin yoğun olarak kullanıldığı görülmektedir. Gelik Karyesi Hane Reislerinin de en çok kullanılan isimler % XIX.YÜZYIL TAHRİRLERİNE GÖRE ÇERKEŞ - Yüksel ASLAN Çankırı Araştırmaları Sitesi www.cansaati.org 27 Mehmed 26.3 Çocuklarda çok kullanılan isimler % Mustafa 17.7 Çalcaviran Karyesinde; Abdülkadir, Ahmed, Ali, Halil, Hasani Hüseyin, İbrahim, Mehmed, Mustafa, Osman ve Satılmış isimleri kullanılmıştır. Belirli bir yoğunlaşma görülmemekle beraber Mehmed ismi daha fazla kullanılmıştır. Kınık Karyesinde; Ahmed, Ali, Halil, Hasan, Hüseyin, İbrahim, İsmail, Mehmed, Mustafa, Osman, Ramazan, Satılmış ve Süleyman isimleri kullanılmıştır. Burada da bir isim etrafında yoğunlaşma görülmemekle beraber genel olarak Mehmed ve Mustafa ismi daha fazla kullanılmıştır. Kızıllar Karyesinde; Abdülkadir, Ahmed, Ali, Bekdaş, Ebubekir, Halil, Hasan, Hüseyin, İsmail, Mehmed, Mustafa, Osman, Sadık ve Süleyman isimleri kullanılmaktadır. Hane reisleri ve çocukların isimlerinde bir yoğunlaşma olmamakla beraber Mehmed, Hasan ve Halil ismlerinin daha fazla kullanıldığı görülmektedir. Şeyhdoğan Karyesinde; Abdülkadir, Ahmed, Ali, Arif, Bayram, Halil, Hasan, Hüseyin, İbrahim, İsmail, Mehmed, Mehmed Emin, Mustafa, Murtaza, Osman, Ömer, Ramazan, Receb, Said, Salih, Satılmış, Süleyman ve Yahya isimleri kullanılmıştır. Hane reislerinde bir isim etrafında yoğunlaşma göze çarpmazken Çocuklarda Mehmed ve Mustafa, genel olarak ise % 20.4 ile Mehmed isminin daha fazla kullanıldığı görülmektedir. Bediller Karyesinde; Abdullah, Abdülkadir, Ali Hasan, Ahmed, Ali, Halil, Hasan, Hüseyin, İbrahim, İsmail, Mehmed, Mustafa, Musli, Osman, Ömer, Ramazan, Receb, Salih, Satılmış, Şaban ve Veli isimleri kullanılmıştır. Hane reislerinde Ali,Çocuklarda İsmail ve Mehmed, genel olarak ise %11.7 ile İsmail ismi kullanılmaktadır. Bediler Karyesinde İsmail isminin ön plana çıkması diğer köylere göre farklı bir özellik arz etmektedir. Bediller Karyesi Hane Reislerinin de en çok kullanılan isimler % Ali 22.2 Basmul Çiftliğinde; Bir hane mevcut olup Halil, Ahmed ve Mehmed isimlerinin mevcudiyeti görülmektedir. Bayındır Karyesinde; Ahmed, Ali, Ebubekir, Emin, Halil, Hasan, Hüseyin, İbrahim, Mehmed, Mustafa, Süleyman, Şaban ve Turmuş(Durmuş) isimleri kullanılmıştır. Bu köyde Hane reislerinde %15.6 ile Hasan, genel olarak ise %16.6 ile Hüseyin, %14.2 ile de Hasan ve Mustafa isimleri daha fazla kullanılmıştır. Kadı Karyesinde; Abdullah, Ahmed, Ali, Ebubekir, Halil, Hasan, İbrahim, İsmail, Mehmed, Mustafa, Memiş ve Ömer isimleri kullanılmıştır. Hane reisleri ve çocuklarda belirtilen isimler dağınık bir şekilde kullanılırken, genel olarak ise%17.6 ile Ahmed ve İbrahim isimleri en fazla kullanılan isimlerdendir. Çömlekçi Karyesinde; Ahmed, Ali, Ebubekir, Halil,Hasan, Hüseyin, Mehmed, Derviş, Mustafa, Mustafa Halil, Osman, Ramazan, Receb, Satılmış, Kadri ve Yusuf isimleri kullanılmıştır.Hane reislerinin isimlerinde bir yoğunluk görülmezken, çocuklarda %26 ile Ali, genel olarak ise %13.8 ile Mehmed ismi daha fazla kullanılan isimlerdir. Çocuklarda çok kullanılan isimler % İsmail 15.1 Mustafa, Mehmed, Hasan 9.8 XIX.YÜZYIL TAHRİRLERİNE GÖRE ÇERKEŞ - Yüksel ASLAN Çankırı Araştırmaları Sitesi www.cansaati.org 28 Dikenlü Karyesnde; Ahmed, Ali, Bekir, Emin, Halil, Hasan, Hüseyin, İbrahim, İsmail, Mehmed, Mustafa, Osman, Sadık, Satılmış, Süleyman ve Veli isimleri kullanılmıştır. Hane reislerinde Hasan ve Mustafa Halil isimleri daha fazla kullanılırken çocuklarda Hasan, genel olarak ise %16.6 ile Mehmed ismi daha fazla kullanılmıştır. Dikenlü Karyesi Hane Reislerinin de en çok kullanılan isimler % Hasan, Mustafa Halil 15 Karaköşek Karyesinde; Ahmed, Ali, Arif, Hasan, Hüseyin, İbrahim, İsmail, Mehmed, Mustafa, Osman, Ömer, Ramazan, Receb, Satılmış ve Şaban isimleri kullanılmıştır. Hane reislerinde bir yoğunlaşma görülmezken, çocukların isimlerinde %21.4 ile Mustafa, genel olarak ise %17.9 ile Mehmed ismi daha fazla kullanılmıştır. Genel Mehmed isminden sonra Hüseyin ve Mustafa’da fazla kullanılan isimler arasındadır. Yortan Karyesinde; Abdullah, Ahmed, Ali, Arif, Halil, Hasan, Hüseyin, İbrahim, İsmail, Mehmed, Mustafa, Osman, Ramazan, Satılmış ve Süleyman isimleri kullanılmıştır. Hane reislerinde Ahmed ismi ön plana çıkarken, çocuk isimlerinde %17.4 ile Mustafa, genelde ise %13.7 ile Mustafa ismi daha fazla kullanılmıştır. Bunu %11.7 ile Hasan ismi takip etmektedir. Kalfa Kolu Karyesinde; Abdülkadir, Ahmed, Ali, Ebubekir, Halil, Hasan, Hüseyin, Hasan, İsmail, Mehmed, Mustafa, Musa, Osman, Receb, Salih, Satılmış, Şaban ve Yusuf isimleri kullanılmıştır. Hane reislerinde Osman imi daha fazla kullanılırken, çocuklarda %9.2 ile Mustafa ve Hüseyin ismi, genel olarak ise %13.8 ile Mustafa ve Hüseyin ismi daha fazla kullanılmıştır. Ağa Karyesinde; Abdullah, Ahmed, Ali, Halil, Hasan, Hüseyin, İbrahim, İsmail, Mehmed, Mustafa, Osman, Receb, Süleyman ve Şaban ismi kullanılmıştır.Hane reislerinin isimlerinde Mehmed ve Ali ismi daha fazla kullanılırken, çocuklarda Ali ve Hasan ismi, genelde ise %17 ile Ali ismi daha fazla kullanılmıştır. Ağa Karyesi Hane Reislerinin de en çok kullanılan isimler % Ali, Mehmed 20 Saraycık Karyesinde; Abdullah, Abdülkadir, Ahmed, Ali, Ebubekir, Emin, Halil, Hasan, Hüseyin, İbrahim, Mehmed, Kamil, Mustafa, Osman, Ömer, Said, Satılmış, Süleyman ve Mehmed Ali isimleri kullanılmıştır. Hane reislerinde %17.3 ile Ali ve Mustafa, Çocuklarda Mehmed ve Ali, genelde ise %15 ile Mehmed ismi daha fazla kullanılmıştır. Saraycık Karyesi Hane Reislerinin de en çok kullanılan isimler % Ali, Mustafa 17.3 Çocuklarda çok kullanılan isimler % Mehmed 20.5 Hasan 14.7 Çocuklarda çok kullanılan isimler % Ali, Hasan 15.6 Çocuklarda çok kullanılan isimler % XIX.YÜZYIL TAHRİRLERİNE GÖRE ÇERKEŞ - Yüksel ASLAN Çankırı Araştırmaları Sitesi www.cansaati.org 29 Akhasan Karyesinde; Ahmed, Ali, Ali Osman, Bayram, Halil, Hasan, Hüseyin, İbrahim, İsmail, Mehmed, Mustafa, Osman, Ramazan, Receb, Salih, Satılmış, Süleyman, Turmuş ve Veli isimleri kullanılmıştır. Hane reislerinde Ali ismi, çocuklarda Mehmed, genelde ise %18.1 ile Mehmed ismi daha fazla kullanılmıştır. Akhasan Karyesi Hane Reislerinin de en çok kullanılan isimler % Ali 25 Yoncalu Karyesinde; Abdülkadir, Ahmed, Ali, Hasan, Hüseyin, İbrahim, İsmail, İbiş, Kadir, Mehmed, Mustafa, Osman, Ömer, Ramazan, Salih ve Satılmış isimleri kullanılmıştır. Hane reislerinde Mustafa ismi daha fazla kullanılırken, çocuklarda Ali ve Ahmed, genelde ise %14.5 ile Mustafa ismi daha fazla kullanılmıştır. Yumaklu Karyesinde; Abdullah, Ahmed, Ali, Ebubekir, Emin, Halil, Hasan, Hüseyin, İbrahim, Mehmed, Mustafa, Osman, Ömer, Receb, Nuri, Salih, Satılmış ve Süleyman isimleri kullanılmıştır. Hane reislerinde Mehmed, çocuklarda Mehmed ve genelde ise %20.9 ile yine Mehmed ismi fazla kullanılan isimlerdendir. Bozcaarmud Karyesinde; Abdurrahman, Abdülkadir, Ahmed, Hasan, İsmail, Ebubekir, Kadir, Mehmed, Mustafa, Osman, Ömer ve Receb ismi daha fazla kullanılmıştır. Hane sayısı az olan köyde bütün isimler yaygın olarak kullanılmış, genelde ise az bir farkla Ahmed isminin daha fazla kullanıldığı görülmektedir. Kısac Karyesinde; Ali, Arif, Ahmed, Hasan, Hüseyin, Mehmed, Memiş, İbrahim, Osman, Ömer, Süleyman, Satılmış ve Musa isimleri kullanılmıştır. Hane reislerinde Hasan, çocuklarda %25 ile Mehmed, genel olarak ise %19 ile Mehmed ismi daha fazla kullanılmıştır. Dağçukuranı Karyesinde; Abdüladir, Kerim, Ahmed, Ali, Emin, Halil, Hamza, Hasan, Hüseyin, İbrahim, Mehmed, Mustafa, Osman, Ömer, Receb, Satılmış, Süleyman ve Ssadık isimleri kullanılmıştır. Hane reislerinde bir isim etrafında yoğunluk görülmez iken, çocuklarda %14.2 ile Mehmed, genelde ise %15.3 ile yine Mehmed isminin fazla kullanıldığı görülmektedir. Üyük Karyesinde; Ahmed, Hasan, Hüseyin, İbrahim, Mehmed, Mustafa, Osman ve Ramazan isimleri kullanılmış olup bir isim etrafında yoğunlaşma görülmemektedir. Yakublar Karyesinde; Abdullah, Ahmed, Ali, Hasan, Halil, Mehmed, Mustafa, Osman, Kadir, Turmuş ve Memiş isimleri kullanılmış olup çocuklarda Ahmed, genel olarak ise %26.3 ile Ahmed isminin kullanıldığı görülmektedir. Ödüller Karyesinde; Ahmed, Ali, Mehmed, Mustafa ve Ramazan isimleri kullanılmıştır. Bu köyde Hane reislerinde ve genelde Mehmed isminin kullanımında yoğunluk görülmektedir. Virancık Karyesinde; Receb, Ali, Abdullah, Ahmed, Mustafa, İbrahim, Memiş, Mehmed, Satılmış ve Hüseyin isimleri kullanılmıştır. Çocuk ve genel de kullanılan isimlerde Mustafa isminin kullanıldığı görülmektedir. Mehmed 15.5 Ali 14.4 Ahmed 12.2 Çocuklarda çok kullanılan isimler % Mehmed 25 Ahmed, Mustafa 15.6 XIX.YÜZYIL TAHRİRLERİNE GÖRE ÇERKEŞ - Yüksel ASLAN Çankırı Araştırmaları Sitesi www.cansaati.org 30 Tirbaşı Karyesinde; Abdullah, Ahmed, Ali, Ebubekir, Halil, Hasan, Hüseyin, İbrahim, İsmail, Memiş, Ebubekir Arif, Mehmed Emin, Mehmed, Mustafa, Mahmud, Osman, Ömer, Ramazan, Cafer-i Sadık, Satılmış, Süleyman ve Veli isimleri kullanılmıştır. Hane reislerinde Hasan, çocuklarda Mustafa ve Mehmed, genelde ise %14.2 ile Mehmed ismi daha fazla kullanılmıştır. Viran Karyesinde; Abdülkadir, Arif, Ahmed, Ali, Bekir, Ebubekir, Halil, Hasan, Hüseyin, İbrahim, İsmail, Habil, Mehmed, Cafer, Mustafa, Memiş, Osman, Ömer, Ramazan, Receb, Salih, Süleyman, Sadık ve Yusuf isimleri kullanılmıştır. Hane reislerinde %17.9 ile Mehmed, çocuklarda %12.2 ile Ahmed, genel olarak ise %12.4 ile Mehmed ismi daha fazla kullanılmıştır. Çerkeş mahalle ve köylerinin geneline bakacak olursak Hane reisleri ve çocuklarda Mehmed isminin en fazla kullanıldığı görülecektir. C) İDARİ YAPIDA GÖREV YAPANLAR VE İLİM ERBABI (İLMİYE) 1260 Senesi nüfus tahrir defteri bizlere bölgenin idari yapısında görev yapma, idareci ve yerel yöneticilerle ilgilide bilgiler vermektedir. Nüfus tahririnden anlaşıldığına göre Çerkeş kazası Kaza müdürü Karalar Mahallesi bir numaralı hanede ikâmet etmekte olan Kayacızade Mehmet Ağa’dır. Kayacızade Mehmet Ağa belirtilen tahririn yapıldığı yılda 62 yaşında görevine devam etmektedir. Kazaların bugünkü anlamda idari birer birim olmaları 1842 yılının Mart ayına rastlar. Bu tarihten önce Tanzimat fermanı ve onu takip eden ülke yönetiminde yapılan bazı düzenlemelerde istenilen sonuçlar alınamamıştır. Kaza müdürleri seçimle iş başına gelmektedir. Seçimlerde Kaza bölgesinin ileri gelenleri toplanarak aralarından birini Kaza müdürü seçerlerdi. Müdür olacaklarda iyi huylu olma, halkın yararını kollayan, iş bilir, becerikli bir kişi olmak gibi genel vasıfları taşıması beklenirdi. Ayrıca Kaza müdürlerinin yolsuzluk yapmalarını önlemek için öteden beri Osmanlı İmparatorluğunda uygulanan kefâlet uygulamasına başvurulmuştur. Kaza müdürleri de kendilerine halkın güvendiği bir kefil seçmek durumundadırlar.123 1869 tarihli Salnamelerde Çerkeş Kazası Kaymakamı Rıza Bey Hâcegân, Nâib Halil Sırrı Efendi, Mal Müdürü Feyzi Efendi’dir. Meclis-i idârede ise Hasan Efendi, Mustafa Efendi ve Mehmet Efendi âza olarak görev yapmakta, Kâtipliği de Hasan Efendi yerine getirmektedir.124 Yine aynı mahallede 69 numaralı hanede ikâmet eden otuz beş yaşındaki Maden oğlu İsmail Efendi de Ziraat Müdür Vekilliği (Müdîri Vekili Ziraat) yapmaktadır. Çerkeş halkının Rumi 1286 yılında bir Hükümet Konağı inşâ edilme talepleri olmuş ve bunun üzerine Çerkeş de Mücedded bir Hükümet Konağı inşası başlamıştır.125 İlgili nüfus tahririnde Osmanlı devletinin son dönemlerinde yapılan idarî ve yerel yönetimlerde yapılan değişiklikler sonucunda önemli bir konuma gelen mahalle muhtarları hakkında da bilgiler de verilmektedir. Mahalleler şehir ve kaza merkezlerinin en küçük birimleridir. Osmanlı devletinin ilk dönemlerinde Mahalle yönetimi, Mahallenin rızası ve Kadı’nın arzı ve Sultan’ın beratı ile görevlendirilen126 İmamlardı. İmamlar sahip olduğu ilmî ve örnek kişiliği ve devleti de temsil etmesi itibariyle mahallenin saygın şahsiyetlerindendi.127 XIX. yüzyılda yapılan ıslahatlarla şehir, kaza ve köylerde muhtarlık teşkilatı kurulmuş ve mahalle yönetimleri imamlardan alınarak muhtarlara verilmiştir.128 Muhtarlık, II.Mahmud döneminde karşımıza çıkan yeni bir kurumdur.Günümüze kadar yapısını hemen hemen hiç değiştirmeden koruyan bu kurum devletin halk ile ilişkilerini düzenlemesi açısından ülke idaresinde büyük bir öneme sahiptir. Bu kurumun Anadolu da ilk görüldüğü yer Kastamonu’dur. Kastamonu sancağına bağlı olan Çankırı ilinin de Muhtarlık kurumunun ilk uygulama alanlarından biri olduğu 123 Sadık Fatih TORUN Tanzimat’tan Meşrutiyete Türkiye de Kaza Yönetimi Yüksek Lisans Tezi S.53, 54. 124 Ömer TÜRKOĞLU. Salnamelerde Çankırı S. 7 125 B.O.A Ş.D. 1642 126 Erbay ARIKBOĞA. Yerel Yönetim açısından Mahalle Muhtarlığına bir Bakış. Çağdaş Yerel Yönetimler, Cilt 8, Sayı 3 S. 103 127 Mehmet BAYARTAN. Osmanlı şehrin de bir idari birim: mahalle. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Coğrafya Dergisi. S. 100 128 A.g.e. S. 102, 103 XIX.YÜZYIL TAHRİRLERİNE GÖRE ÇERKEŞ - Yüksel ASLAN Çankırı Araştırmaları Sitesi www.cansaati.org 31 söylenebilir.129 Muhtarlık teşkilatının kurulmasıyla, İmamların sahip olduğu yetki ve sorumluluk kısıtlanmış, bu yetki ve sorumlulukların büyük bir kısmı muhtarların tekeline verilmiştir. Mahalle yönetimi muhtarlık teşkilatının kurulmasından sonra şehirlerde her mahallede Muhtar-ı Evvel (Birinci Muhtar) ve Muhtar-ı Sâni (İkinci Muhtar) olmak üzere iki muhtar yer almıştır.130 Her muhtar, mahalle halkına ve mahalle imamı da muhtarlara kefil ediliyor böylece mahallenin asayişi ve diğer meselelerde bütün mahalle halkı sorumlu kılınıyordu. Muhtarların görevleri arasında, bulunduğu mahallenin veya köyün asayişini sağlayarak, başka köy ve şehirlerden gelenlerin durumlarını tespit etmek, bu kişilerin izin(mürur) tezkerelerini kontrol ederek sahte belgesi olanları geldiği yere geri göndermek, iskan etmek isteyenlere ev bulmak, mahalle veya köye yeni yerleşen kişileri mahalle defterine kaydedip Defter Nazırına bildirmek, taşınmak isteyenlere kimlik bilgilerinden oluşan mühürlü pusula vermek, gider defterleri hazırlanırken mahallesini temsilen hazır bulunmak, haksızlığa uğrayanlar için gerekli makamlara şikayette bulunmak şeklinde sayılabilir.131 1260 nüfus tahririne göre Çerkeş Merkez ve köylerinde kaydedilen muhtarlar şunlardır. Tablo.9 Çerkeş Mahalle ve Köylerinde görev yapan muhtarlar Mahalle ve Köyler Görev yapan Muhtar Yaşı Karalar Mahallesi Derviş Hüseyin oğlu Bakkal Hacı Mehmet b. Hüseyin Muhtar-ı Evvel 66 İdris Mahallesi Sarı Bakkal oğlu Mehmet b. Osman Muhtar-ı Sâni 40 Bozoğlu Karyesi Tatar oğlu Mehmed b. Mehmed Muhtar-ı Evvel 49 Kınalı oğlu Mehmed b. Mehmed Muhtar-ı Sâni 56 Ahur Karyesi Akkaş oğlu Süleyman b. Süleyman Muhtar-ı Evvel 63 Yalaközü Karyesi Tüfenkci oğlu Mehmed b. Mustafa Muhtar-ı Evvel 48 Musa oğlu Ramazan b. İbrahim 45 Yalakçukuru Karyesi Abdullah oğlu Ömer b. Ali Muhtar-ı Evvel 53 Abdulmuttalib oğlu Mustafa b. Ahmed Muhtar-ı Sâni 69 Saçak Karyesi Bekir Çelebi oğlu Ali Ağa b. İbrahim Muhtar-ı Evvel 45 Kara Mustafa Karyesi Çıbıkcı oğlu Mehmed b. Hasan Muhtar-ı Evvel 52 Gidici oğlu Mehmed b. Mehmed Muhtar-ı Sâni 63 Kadıözü Karyesi Bâzirgân oğlu Osman b. İdrisi Muhtar-ı Evvel 45 Kireli? oğlu Hüseyin b. İbrahim Muhtar-ı Sâni 39 Eymür Karyesi Ebûzer oğlu Arif b. Süleyman Muhtar-ı Sâni 54 129 Sadık Fatih TORUN Tanzimat’tan Meşrutiyete Türkiye de Kaza Yönetimi Yüksek Lisans Tezi S.27, 28 130 A.g e. S. 104, 105 131 Sadık Fatih TORUN Tanzimattan Meşrutiyete Türkiyede Kaza Yönetimi Yüksek Lisans Tezi S. 28, 29 XIX.YÜZYIL TAHRİRLERİNE GÖRE ÇERKEŞ - Yüksel ASLAN Çankırı Araştırmaları Sitesi www.cansaati.org 32 Hacılar Karyesi Nasuh oğlu Mustafa b. Veli Muhtar-ı Evvel 40 Aliözü Karyesi Gazâlî oğlu Ömer Bey b. Ali Muhtar-ı Evvel 56 Kadı oğlu Mehmed b. Süleyman Muhtar-ı Sâni 50 Çalcaviran Karyesi Hallı oğlu Osman b. Ahmed Muhtar-ı Evvel 69 Malak oğlu Hasan b. Mehmed Muhtar-ı Sâni 70 Okcuk Karyesi İkiz oğlu Süleyman b. Mehmed Muhtar-ı Evvel 60 Hatib oğlu Ahmed b. İbrahim Muhtar-ı Sâni 72 Gelik Karyesi Başoğlu Osman Efendi b. Memiş oğlu Ahmed Muhtar-ı Evvel 33 Kızıllar Karyesi Molla Sadık b. Mehmed Muhtar-ı Sâni 48 Bediler Karyesi Yörük oğlu Mustafa b. Halil Muhtar-ı Evvel 48 İncekara oğlu İbrahim b. Mustafa’nın oğlu Receb Muhtar-ı Sâni 35 Kadı Karyesi Geher? Oğlu İsmail b. Osman Muhtar-ı Evvel 39 Çölmekci Karyesi Balcıoğlu Ali b. Salih Muhtar-ı Evvel 35 Yortan Karyesi Receb oğlu Hasan b. Mustafa Muhtar-ı Evvel 69 Akhasan Karyesi Beratlı oğlu … Mustafa Muhtar-ı Evvel 67 Yumaklu Karyesi Hacı il oğlu Ahmed Ağa b. Mehmed Muhtar-ı Evvel 69 Kısac Karyesi Memiş oğlu Ömer b. Mehmed Muhtarı Evvel 71 Viran Karyesi Bal oğlu Ahmed Ağa b. Ahmed Muhtar-ı Evvel 60 Nüfus tahrir defterinde bazı mahalle ve köylerin Muhtarlarının kaydı yapılmamıştır. Bunun sebepleri arasında bazı köylerde muhtarlık belirleyecek hane sayısının olmayışı olabildiği gibi bazı köylerde de kaydedilmemiş olabilir. Çerkeş Mahalle ve Köylerde görev yapan Muhtarların yaş durumlarına bakıldığında genellikle orta ve ileri yaş düzeyine sahip oldukları görülmektedir. Bu durum gayet normal karşılanmalıdır. Zira Muhtarlık görevini yerine getirenlerin olgun, tecrübeli ve devlet yönetimi ile ilgili birikime sahip ve çevresince saygın kişiler olması ahalice uygun bulunmuştur. Döneminde en genç Muhtarlar; 33 yaşındaki Gelik Karyesi muhtarı ve 35 yaşlarındaki Bediler Karyesi Muhtar-ı Sânisi ve Çölmekci Karyesi muhtarlarıdır. Aynı tahrir içerisinde ilim erbab-ı hakkında bir takım bilgilerde bulmak mümkündür. Çerkeş Mahalle ve köylerde görev yapan İmam, Müezzin, Hatib, postnişin, Müderris ve ilim tahsil eden isimleri bu kategoride değerlendirmek mümkündür. Bu açıdan bakıldığında 1260 tarihli Nüfus Tahrir defteri bizlere şu bilgileri vermektedir. Çerkeş Mahalle ve köylerinden toplam onbeş kişi İstanbul, Bolu ve Ankara’da ilim tahsilinde bulunmaktadır. İki kişi de İstanbul’da Mekteb-i Harbiye’de öğrenci durumundadır. Ayrıca Asâkir-i Hassa’da görevli birde Binbaşının olduğu görülmektedir. Okcular ve Kurtlar XIX.YÜZYIL TAHRİRLERİNE GÖRE ÇERKEŞ - Yüksel ASLAN Çankırı Araştırmaları Sitesi www.cansaati.org 33 Mahallesinden iki kişinin İstanbul’da Kâtiplik görevinde bulundukları anlaşılmaktadır. Mevcut durum Çerkeş geneli düşünüldüğünde çok düşük bir oran olarak karşımıza çıkmaktadır. Tablo. 10 Çerkeş de ilim tahsil edenler ve Kâtipler Mahalle ve Köylerin İsmi İsim Yaş Karalar Mahallesi Arab oğlu Derviş Mehmed b. Hacı Ahmed oğlu Mehmed Dersaadette (İstanbulda) tahsilde 19 Karalar Mahallesi Arab oğlu Derviş Mehmed b. Hacı Ahmed oğlu Mehmed Dersaadette Tahsilde 50 Karalar Mahallesi İbrahim Ağa oğlu Mehmed b. İbrahim İlim tahsilinde olduğu 38 Karalar Mahallesi Dumanlıoğlu Ali b. Mustafa’nın oğlu Mustafa Efendi Dersaadette (İstanbulda) tahsilde 30 Karalar Mahallesi Elmacı oğlu Mehmed b. Hüseyin oğlu Mehmed Tahsil-i ilim için Ankaraya gitmiştir 16 Okcular Mahallesi Deli Ali oğlu Ahmed b. Mehmed’in oğlu Hacı Mustafa Dersaadette Ketebe 39 Kurtlar Mahallesi Şeyhzade Hafız Mehmed Efendi b. Mehmed Dersaadette Tahsilde 35 Kurtlar Mahallesi Hacı Hasan oğlu Abdurrahman Efendi b. Mehmed Dersaadette Ketebe 50 Kurtlar Mahallesi Emin b. Mehmed kardeşi Seyyid Mustafa Ankarada Tahsil-i Ulûm’da 31 Kurtlar Mahallesi Şeyh zade Tahir Efendi b. Mehmed oğlu Mehmed Boluda Tahsil-i ilimde 10 Kurtlar Mahallesi Şeyh zade eş-Şeyh Mesud Efendi el-Hac Şeyh Mustafa Efendi oğlu Mehmed Tahsil-i ilimde 16 Kurtlar Mahallesi Berber Mustafa oğlu Mehmed b. Mustafa oğlu Mehmed Dersaadette Mekteb-i Harbiye’de 18 İdris Mahallesi Katırcı Ömer oğlu Ömer b. Ali Mehmed oğlu Ahmed Tahsil-i ilim için Dersaadette 10 İdris Mahallesi Berber Hasan oğlu Hasan b. Hasan oğlu Halil Dersaadette Mekteb-i Harbiye’de 15 İdris Mahallesi Ali b. Ahmed oğlu Molla Ömer Dersaadette Talebe 18 İdris Mahallesi Karaca oğlu Mehmed Efendi b. Ömer’in torunu Hafız Mehmed Efendi Talebeden 20 Bediler Karyesi Yörük oğlu İsmail. B. Hacı Ahmed kardeşi İsmail veledi Hüseyin Dersaadette (İstanbulda) tahsilde 18 Kalfa Kolu Karyesinde Hacı Şaban oğlu İsmail b. Musa oğlu Hüseyin Ağa Asâkir-i Hassa’da Binbaşı 33 Yakublar Karyesi Karaçor oğlu Memiş b. Halil kardeşi Halil Veledi Mustafa Dersaadette (İstanbulda) tahsilde 17 Viran Karyesi Ilıcan oğlu Ahmed b. Ali oğlu Ali 27 XIX.YÜZYIL TAHRİRLERİNE GÖRE ÇERKEŞ - Yüksel ASLAN Çankırı Araştırmaları Sitesi www.cansaati.org 34 Dersaadette (İstanbulda) tahsilde D) DİN GÖREVLİLERİ (İmam, Hatib, Müezzin, Kayyum) Din görevlileri günümüz toplumunda olduğu gibi Osmanlı toplumunda da önemli bir yer teşkil etmekteydi. Toplumun saygın ve kanaat önderi diyebileceğimiz bir kimliğe sahip durunda bulunmaktaydılar. Dînî görevlerinin yanı sıra eğitim ve öğretim hayatı içerisinde müderrislik görevini de yerine getirmekte idiler. Özellikle yukarıda da değindiğimiz gibi son döneme kadar özellikle İmamlar olmak üzere mahalle yönetimi ile ilgili olarak önemli görevler ifâ etmekteydiler. Mahalle yönetimi Muhtarlara devredilmesine rağmen toplum içerisindeki etkinliklerini ve etkilerini asla kaybetmediler. Bu açıdan 1260 tarihli nüfus tahririne bakıldığında Çerkeş dini hayatını yönlendiren bu şahsiyetler hakkında da bilgiler elde etmek mümkündür. Toblo.11 Çerkeş de görev yapan din görevlileri ve müderrisler Mahalle ve Köylerin İsmi Şahsın ismi Görevi Yaşı Karalar Mahallesi Hane:2 Katırcı Ömer oğlu Hacı Ali Efendi b. Mehmet İmam Sultan Murad Camii (Beratlı) 60 Karalar Mahallesi Hane:15 Ramazan oğlu Hafız Hasan b. Mustafa Müezzin Sultan Murad Camii (Beratlı) 27 Karalar Mahallesi Hane: 79 Pınarcı oğlu Abdullah b. Ali Hatib ve İmam Muallim-i Sibyan 35 Okcuk Mahallesi Hane:39 Ömer Hoca oğlu Hafız Mehmed Efendi b. Mehmed İmam Haydar Camii (Beratlı) 25 Okcuk Mahallesi Hane 48 Çömez damadı seyyid Osman b. Osman’ın oğlu seyis Osman Hidayet zade Camii Şerifi İmamı 17 Okcuk Mahallesi Hane: 53 Ceviz oğlu Hafız Mustafa b. Mehmed’in kardeşi Seyyid Mehmed Hatib Kethuda Camii 18 Kurtlar Mahallesi Hane: 1 Hânedandan el-Hac Mustafa Efendi b. İbrahim Efendi Fetvâ makamı (Me’zûnen bil iftâ) 55 Kurtlar Mahallesi Hane: 3 Müftüzâde Hasan Efendi b. Mustafa Müderris 28 Kurtlar Mahallesi Hane: 29 Şeyhzade Ahmet Efendi b. Mehmed Tekke Hatibi (Beratlı) 50 Kurtlar Mahallesi Hane: 30 Şeyhzade Tahir Efendi b. Mehmed Tekke Müezzini (Beratlı) 40 Kurtlar Mahallesi Hane: 31 Şeyhzade Mustafa Efendi b. Mustafa Efendi Tekke Kayyum’u (Beratlı) 31 Bozoğlu Karyesi Hane:1 Şabanoğlu Mehmed Efendi b. İbrahim Köy İmamı 30 Ahur Karyesi Hane:1 Deli Ömer oğlu b. Ömer’in oğlu Mustafa Köy İmam ve Hatibi (Beratlı) 40 Saçak Karyesi Hane: 1 Ali Efendi oğlu Mehmet Efendi b. Ali İmam ve Hatib (Beratlı) 30 XIX.YÜZYIL TAHRİRLERİNE GÖRE ÇERKEŞ - Yüksel ASLAN Çankırı Araştırmaları Sitesi www.cansaati.org 35 Kara Mustafa Karyesi Hane:1 İsmail oğlu Molla Veli b. Hasan Köy İmamı 47 Kadıözü Karyesi Hane: 1 Şeyhzade Ahmet Efendi b. Mustafa Köy İmamı 54 Aliözü Karyesi Hane: 1 Şeyhzade Osman Efendi b. Murtaza Köy İmamı 42 Çalcaviran Karyesi Hane: 1 Çor oğlu Seyyid Eyüb Efendi b. Hüseyin Köy İmamı 16 Gelik Karyesi Hane: 1 Baş oğlu Osman Efendi b. Memiş İmam 33 Şeyhdoğan Karyesi Hane: 1 Molla Mustafa b. Halil Köy İmamı 54 Kızıllar Karyesi Hane: 1 Molla Sadık b. Mehmet İmam ve Muhtar’ı Sâni 48 Bediler Karyesi Hane: 1 Ömer oğlu Musli b. Ali’nin oğlu Ahmed Efendi Köy İmamı 38 Kınık Karyesi Hane:1 Hacı Ayan oğlu Mehmed b. Ahmed İmam 55 Dikenlü Karyesi Hane: 1 Kadı oğlu Hasan veledi Halil İmam 44 Kalfa Kolu Karyesi Hane: 1 Hacı Şaban oğlu Molla Salih b. Ali Köy İmamı 75 Saraycık Karyesi Hane:1 Gazâli zade Ahmed Bey b. Abdullah’ın oğlu Ali Hatib (Beratlı) 25 Akhasan Karyesi Hane: 1 İmam oğlu Osman Efendi b. Mustafa Köy İmamı 46 Tirbaşı Karyesi Hane: 1 Ali Şehyzade Seyyid Hasan Efendi B. Mustafa Hatib (Beratlı) 30 Nüfus tahriri kayıtlarından din, tekke ve müderrislik görevi ifâ eden 28 şahsın varlığı tespit edilmiştir. Görev alanı açısından duruma bakıldığında müderrislik, fetva makamlığı (müfti), Tekke Hatipliği, Müezzinliği ve Kayyumluğu, İmamlık, Hatib’lik vazifelerinin varlığı sonucu ortaya çıkmaktadır. Sibyan mekteplerinde ‘sabi’ denilen beş-altı çocuklar okumakta ve hemen hemen her mahallede bulundukları için bu mekteplere Mahalle mektepleri de denmektedir. 1846 tarihli bir tezkireden, Sibyan Mekteplerinin tahsil müddetinin dört yıl olduğu anlaşılmaktadır.132 Çerkeş de Pınarcı oğlu Abdullah b. Ali’nin Sıbyan mektebinde Muallim olduğu anlaşılmaktadır. Kızıllar Karyesi İmam’ının aynı zamanda Muhtar-ı Sâni’lik görevini de yürüttüğü dikkati çekmektedir.1869 tarihli Salnamede Çerkeşde 2 hangâh ve zaviye mevcutken 7 Cami ve Mescidin varlığı belirtilmektedir.133 1874 senesi Salnamesinde Çerkeş merkez, köy ve nahiyelerinde toplam 1 kilise, 70 İslam sıbyan mektebi, 2 Hangâh ve Zaviye, 1 Medrese, 81 Cami’nin varlığı kaydedilmiştir.134 1875 yılına gelindiğinde Çerkeş merkezde Hangâh ve Zaviye sayısı beşe, Medrese sayısı ikiye yükselmiştir.135 Bu medreselerden birisi muhtemelen IV.Murat Han’ın bina ve ihya ettiği Medrese olmalıdır. Zira Çerkeş Şeriye Sicil Defterinde IV.Murat Han’ın bina ve ihya ettiği Medrese-i Şerifelerinin cihet-i tedrisine mutasarrıf bulunan el-Hac Mehmed Raşid Efendinin Kengırı Cennetmekan Sultan Süleyman Han Cami-i Şerifi Kürsi Şeyhliğine vazifelendirilmesi üzerine Çerkeş deki Medreseye Hicri 1301 yılında Şeyh Mehmed Rıza Efendi ibn. Tahir Efendinin uhdesine tevcih edildiği bilgisi yer almaktadır.136 132 Prof.Dr.Ziya KAZICI Osmanlıda Eğitim Öğretim S.86 133 Ömer TÜRKOĞLU Salnamelerde Çankırı S.17 134 A.g.e. S.137 135 A.g.e. S. 164 136 Çerkeş Şeriye Sicil Defteri No:8 XIX.YÜZYIL TAHRİRLERİNE GÖRE ÇERKEŞ - Yüksel ASLAN Çankırı Araştırmaları Sitesi www.cansaati.org 36 1928 tarihli Osmanlıca bir belgeye137 göre ise Çerkeş merkezde toplam 12 Cami mevcuttur. Belgede Sultan Murat Camii merkez kabul edilmiş ve diğer camilerin takrîben uzaklıkları metre olarak verilmiştir. Sultan Murad Camisi olarak belirtilen Cami IV. Murad’ın Bağdat seferi sırasında kendisi veya paşaları vasıtasıyla inşa ettirdiği camidir ve Çankırı ile çevresinde büyük bir yıkıma yol açan 1944 depremi anılan Caminin tamamen ortadan kalkmasına138 sebep olmuştur.139 Merkez Sultan Murat Cami-İ Şerifi Sultan Murat Camiine 250 metre mesafede Burhaniye Camii Sultan Murat Camiine 260 m. mesafede Yeni Cami Sultan Murat Camiine 190 m. mesafede Ali Molla Camii Sultan Murat Camiine 170 m. mesafede Kadınşah Camii Sultan Murat Camiine 100 m. mesafede Vehbi Sultan Camii Sultan Murat Camiine 310 m. mesafede Timûrî Camii Sultan Murat Camiine 300 m .mesafede Es-Seyyit Ali Ağa Camii Sultan Murat Camiine 400 m. mesafede Emine Hatun Camii Sultan Murat Camiine 120 m. mesafede Kethüda Efendi Camii Sultan Murat Camiine 260 m. mesafede Haydar Camii Sultan Murat Camiine 520 m. mesafede Habib Efendi Camii Ayrıca Çerkeş Şeriye Sicil Defterinde İdris MahallesindeHidayet zade Mehmed Said Bey ibn. El- Hac Mustafa Bey’in ceddi Hidayet zade Şerife Fatıma Vakfından olan bir Caminin mevcudiyetinden bahsedilmekte ve buraya Hidayet zade Mehmed Said Bey’in 1500 kuruş vakfettiği kaydı bulunmaktadır.140 Yine tabloya bakıldığında bu şahıslardan birinin müderris, onbeşinin imam ve hatib, biribin müezzin, birer de tekke müezzini, hatibi ve kayyum’u olduğu görülmektedir. Bu görevi yerine getirenlerin onu’nun Beratlı olduğu anlaşılmaktadır. Bu görevliler içerisinde yaş’ça en büyük olanlar; Kalfa Kolu Karyesinin 75 yaşındaki İmamı Hacı Şaban oğlu Molla Salih b. Ali, Karalar Mahallesinde bulunan Sultan Murad Camisinin 60 yaşındaki İmamı Katırcı oğlu Hacı Ali Efendi b. Mehmed’in olduğu görülmektedir. Çalcaviran Karyesi İmamı 16 yaşındaki Çor oğlu Seyyid Eyüb Efendi b. Hüseyin ve Okcuk Mahallesi İmamı 18 yaşındaki Ceviz oğlu Hafız Mustafa b. Mehmed’in kardeşi Seyyid Mehmed’inde görev yapanlar içerisinde en genç oldukları anlaşılmaktadır. Burada fetva makamında yani müftülükte bulunan el-Hac Mustafa Efendi b. İbrahim Efendi’nin “hanedan’dan” ifadesiyle tanımlanması O’nun Halvetiye-Şabaniiyye tarikatının Çerkeşiye kolunun kurucusu olan 1743’de doğup 1814 yılında vefat eden Pir-i Sâni Mustafa Çerkeşî Efendinin soyundan geldiğini belirtmek için kullanılmıştır. Mustafa Çerkeşi, Şabaniyye tarikatı mensuplarınca tarikatın ikinci kurucusu kabul edildiğinden “Pir-i Sânî” ünvanıyla anılmıştır.141 el-Hac Mustafa Efendi b. İbrahim Efendi Pir-i Sâni’nin kızı Emine Hanım’ın Şeyh İbrahim Efendi ile evliliğinden dünyaya gelmiştir. 1279 nüfus tahririne defterine bakıldığında ise; Karalar Mahallesinden Hacı Molla oğlu Osman Efendi b. Mustafa’nın beratlı İmam, Okçular mahallesinden Ömer Hoca oğlu Mehmed Efendi b. Mehmed’in beratlı imam ve Hatib, Kurtlar 137 Belge tarafımdan bulunarak Dr.Rıfkı Kamil Urga Çankırı Araştırmaları Merkezi Arşivine kaydedilmiştir. 138 Murat Camisinin 20 Eylül 1911 tarihli onarım projesi ile bilinmeyen bazı fotoğrafları tarafımdan bulunmuş Araştırma Merkezi Arşivine kaydedilmiş ve makale çalışmasının yapılması sağlanmıştır. 139 Rüstem BOZER, Alptekin YAVAŞ. Çankırı-Çerkeş IV Murat Cami ve Osmanlı Döneminde Yenileme Projesi. Çankırı Araştırmaları Dergisi Sayı 2, S.10 140 Çerkeş Şeriye Sicil Defteri No: 5 Karar: 62 141 İslam Ansiklopedisi. Çerkeşî Mustafa Efendi Maddesi. Cilt 8. S.272-274 XIX.YÜZYIL TAHRİRLERİNE GÖRE ÇERKEŞ - Yüksel ASLAN Çankırı Araştırmaları Sitesi www.cansaati.org 37 mahallesinden Şeyhzade Hafız Mehmed Nafi’ Efendi b. Mehmed’in beratlı Tekke Hatibi142, Hacı Hasan oğlu Abdurrahman Efendi b. Mehmed’in Dersaadette Postnişin,143 Şeyhzade Hacı Mesud Efendi b. El- Hac Mustafa Efendi’nin Beratı Âli ile Hângâh ve Dergahta postnişin olduğu,144 Şeyhzade Mustafa Efendi b. Mehmed’in Beraltı Tekke Kayyumluğu görevinde bulunduğu anlaşılmaktadır.145 Ayrıca, Ahur karyesinden Deli Ömer oğlu Hüseyin b. Mustafa’nın 25 yaşında beratlı İmam ve Hatib, Aliözü karyesinden Şeyhzade Mehmed Efendi b. Murtaza efendi’nin de Hângâh ve Dergâhda postnişin olduğu kaydedilmiştir.146 Yine farklı belgelerde; Tirbaşı karyesinde Mevcut Caminin isminin Mirza Bey Camisi olduğu ve Hicri 1335 yılında Hitabet görevinin İsmail Hakkı Efendi uhdesine tevcih edildiğini, Çerkeş merkez İdris Mahallesinde Hacı Salih Camii ismiyle bir Caminin varlığını ve Hitabet görevine yine 1335 yılında Hafız Mehmed Efendi uhdesine tevcih edildiğini, Karaköşek Karyesinde Hacı Mehmed Ağa tarafından müceddeden inşa olunan bir mescidin olduğunu ve burada Hitabet görevinin Hicri 1330 yılında İmam oğlu Hasan Efendi ibn Hacı Mehmed uhdesine tevcih edildiğini, önce Viranşehir Kazasına bağlı idken daha sonra Çerkeşe bağlanan Bayındır Karyesinde Bazar mevkiinde Bolu Mutasarrıfı Merhum Yusuf Bey tarafından yaptırılan Yusuf Bey Camisinin Hitabet görevine es-Seyyid Hüseyin Efendi b. Es-Seyyid İsmail’in vefatı üzerine mahlûlünden Mehmed Efendi uhdesine tevcih edildiğini, ‘Cennetmekan Mihrişah Valide Sultan ve Cennetmekan Sultan Mustafa Han evkâf’ı şrîfesinden’ ÇerkeşdeKadınşah Camii Şerifi nezdinde Halvetiye demekle meşhur Tekkede Camii Şerifde kelime-i Tevhid ve Evrâd-ı Şerif tilâvet etmek vazifesiyle Meşîhat cihetine Şeyh Hacı Hüseyin Efendinin vefatı üzerine Hicri 1334 yılında mahlûlünden Pınarcı zade Şeyh Hüseyin Efendi uhdesine tevcih edildiğini anlamaktayız.147 E) BÖLGEDEKİ SEYYİDLER Seyyid kelimesi Hz. Peygamberin Hz. Hüseyin’in soyundan olma manalarına gelmektedir. Çoğulu Sâde veya Sâdât’tır.148 Seyyid ve Şeriflerin işlerini takip etmek, problemlerine bakmak, neseplerini kaydetmek, doğum ve ölümlerini defterlere geçirmek, onları fena hallerde bulunmaktan alıkoymak, haklarını korumak vs. gibi işlerini düzene koymak için Nakibü’l – eşraflık diye bir müessese oluşturulmuştur.149 Çankırı merkez ve Toht (Yapraklı ilçesi) kazasına Hz. Peygamberin neslinden gelen seyyid ve şeriflerin muhafaza ve himaye edilmesi amacı ile Nakibü’l –eşraf Kaymakamı atanması150 Çankırı ve sınırları içerisinde bu soydan gelen insanların bulunduğunu göstermektedir. Osmanlı dünyasında, Hz. Peygambere olan hürmetten dolayı seyyid ve şeriflere büyük bir saygı gösterilmiş, değer verilmiş ve pek çok alanda da imtiyazlar tanınmıştır. Bu anlamda bir çok vergilerden muaf tutulmuşlardır.151 Ayrıca Çankırı Yapraklı ilçesinde ‘Darüs-Siyade’ ismiyle bir seyyid zaviyesinin varlığı da ortaya çıkarılmıştır.152 Çankırı Şeriye sicilleri incelendiğinde Çankırı merkez ve Toht’a (Yapraklı İlçesi) Nakibül eşraf Kaymakamı atanmasının dışında Kurşunlu, Karabazarı, Tosya, Gölyenice, Koçhisar, Kargı ve Çerkeş’de de Seyyid ailelerin yaşadığı anlaşılmaktadır.153 Çerkeş Temettuat defteri 1260 ve 1279 tarihli nüfus tahrir defterleri bu açıdan incelendiğinde Çerkeş ve 142 1279 nüfus tahririnde 45 yaşındadır. 143 69 yaşındadır. 144 61 yaşındadır 145 50 yaşındadır. 146 67 yaşındadır. 147 Tarafımdan bulunarak Çankırı Araştırmaları Merkezi Arşivine kazandırılan Vakfiye Berat Suret Kayıt Defteri, D.No:1844 148 Yüksel ARSLAN. Çankırı Darüs Siyade Zâviyesi. Çankırı Araştırmaları Dergisi Sayı 2, S. 44 149 Prof. Dr. Ziya Kazıcı Osmanlıda Vergi Sistemi S. 225 150 Ahmet ELİBOL XIX.Yüzyıl başlarında Çankırı S.69 151 Prof. Dr. Ziya Kazıcı Osmanlıda Vergi Sistemi S. 225 152 Çankırı Darüs-Siyade zaviyesinin varlığı, seyyidlerle ilgili birtakım belge, seyyidlik Belgesi, (Siyadet Hücceti) ve bazı özel eşyalar tarafımdan bulunarak Araştırma Merkezi Arşivine kaydedilmiştir. 153 Yüksel ARSLAN. Çankırı Darüs Siyade Zâviyesi. Çankırı Araştırmaları Dergisi Sayı 2, S. 44 XIX.YÜZYIL TAHRİRLERİNE GÖRE ÇERKEŞ - Yüksel ASLAN Çankırı Araştırmaları Sitesi www.cansaati.org 38 köylerinde yaşayan ve seyyid ünvanı kullanılarak kaydedilenleri tespit etmek mümkün olmaktadır. Belirtilen defterlerde seyyid olarak kaydedilenler şunlardır.154 Tablo. 12 Çerkeş bölgesinde seyyid ünvanı ile kaydedilenler 1260 nüfus tahririnde seyyid ünvanı ile kaydedilenler Mahalle ve Köyler İsimler Karalar Mah. -Arab oğlu seyyid Ahmed b. Hacı Ahmed —ve oğlu seyyid Ahmed Okcular Mah. Aşkarlı oğlu Mehmed b. Halil’in —oğlu seyyid Mustafa —diğer oğlu seyyid Mehmed155 “ “ Ceviz oğlu Hafız Mustafa b. Mehmed’in —kardeşi seyyid Mehmed —kardeşi seyyid Ahmed —kardeşi seyyid İbrahim “ “ Arab oğlu seyyid Mehmed b. Hacı Ali “ “ Berber Mustafa oğlu Hasan b. Mustafa’nın —oğlu seyyid Ali Kurtlar Mah. Şeyhzade eş-Şeyh Mes’ud Efendi b. El-Hac Şeyh Mustafa Efendi’nin —oğlu Seyyid Mehmed “ “ Saraç Hüseyin oğlu Hüseyin b. Hüseyin’in —oğlu seyyid Mehmed —oğlu seyyid Osman İdris Mah. Mezak Hacı oğlu seyyid Mehmed b. Ahmed —Kardeşi seyyid Mustafa “ “ Kiraz Mustafa b. Ali’nin —oğlu seyyid Mehmed “ “ Hacı Behzad oğlu Osman b. Mehmed’in —kaynı âşık Mehmed oğlu seyyid Mehmed veledi Mehmed “ “ Sipahi oğlu Mehmed b. Ömer’in —oğlu seyyid Mehmed Bozoğlu Karyesi İmam oğlu seyyid Osman Efendi b.Ahmed Ahur Karyesi Emir oğlu Ali b. Ali’nin —kardeşi seyyid Ahmed “ “ Emir oğlu seyyid Mehmed b. Mustafa —oğlu seyyid İbrahim Yalaközü Karyesi Yahya oğlu seyyid Ali b. Ali “ “ Yahya oğlu seyyid Osman b. Yahya Saçak Karyesi Dede? Dere oğlu seyyid Ali veledi Osman —oğlu seyyid Mustafa 154 Seyyid ve şeriflik zaman zaman art niyetli kişilerce halkın nazarında saygınlık kazanmak veya bir takım vergi mükellefiyetlerinden muaf tutulmak için kullanılmış, bazı sahtekarlıklarda yapılmıştır. Bu anlamda Siyadet Hüccetleri önemli birer belge niteliğindedir. Çerkeş yöresindeki seyyid ünvanı ile anılan aileler bakımından da ihtiyatlı davranmayı göz ardı etmemelidir. 155 Defterde hane reisinin iki oğlu ve bir torunu bulunmakta olup seyyid ifadesi kendisi ve torunu için kullanılmamıştır. XIX.YÜZYIL TAHRİRLERİNE GÖRE ÇERKEŞ - Yüksel ASLAN Çankırı Araştırmaları Sitesi www.cansaati.org 39 “ “ Abdülkadir oğlu Ali b. Ahmed’in —oğlu seyyid Mehmed —oğlu oğlu seyyid Veli —oğlu seyyid Veli —oğlu seyyid Halil “ “ Dede oğlu İbrahim b.İbrahim torunu seyyid Mustafa “ “ Kara Salih b. Ali’nin —oğlu seyyid Ali “ “ Alişan oğlu Mustafa b. Ali’nin —oğlu seyyid Ali “ “ Dede oğlu Mehmed b. Mehmed’in —oğlu seyyid Hüseyin Kadıözü Karyesi Bazirgân oğlu Osman b. İdris’in —oğlu seyyid Ömer —oğlu seyyid Osman —oğlu seyyid Ali “ “ Kirli oğlu Hüseyin b. İbrahim’in —kardeşi seyyid Mehmed “ “ Topac oğlu Ahmed b. Ahmed’in —oğlu seyyid Ali —oğlu seyyid Ömer —oğlu seyyid Mehmed “ “ Deli Mustafa oğlu seyyid Bekir b. Mustafa —oğlu seyyid Mehmed “ “ Çatdallı? oğlu seyyid Hüseyin b. Abdullah Aliözü Karyesi Gazal zade Ali Bey b. Ali’nin —oğlu seyyid Osman “ “ İmam oğlu seyyid Ali veledi Hasan —kardeşi seyyid Hasan “ “ İmam oğlu Mustafa b. Mehmed Ömer’in —oğlu seyyid Mehmed Şeyhdoğan Karyesi Ellialtıoğlu seyyid Mehmed b. Mustafa Bayındır Karyesi Armağan oğlu Hüseyin b. Ahmed’in —oğlu seyyid Mehmed Ağa Karyesi Bilal oğlu İbrahim b. Ali’nin —oğlu seyyid Mehmed —oğlu seyyid Ahmed —oğlu seyyid Receb —oğlu seyyid Hasan XIX.YÜZYIL TAHRİRLERİNE GÖRE ÇERKEŞ - Yüksel ASLAN Çankırı Araştırmaları Sitesi www.cansaati.org 40 Saraycık Karyesi Taşcı oğlu Abdülkadir b. Musa’nın —oğlu seyyid Ali —oğlu seyyid Ahmed -torunu seyyid Hasan veledi Ali Yumaklu Karyesi İmam oğlu seyyid Mehmed b. Mehmed Kısac Karyesi Emele’nin? oğlu Mehmed Efendi b. Mustafa’nın -oğlu seyyid Mehmed Tirbaşı Karyesi Said Efendi oğlu seyyid Hasan b. Hüseyin Viran Karyesi Kalender oğlu Osman b. Ahmed’in —oğlu seyyid Ali “ “ Bekir oğlu Hüseyin b. Ebubekir’in —oğlu seyyid Mehmed 1262 Çerkeş Temettuat kayıtları incelendiğinde ise seyyid ünvanı ile kaydedilenler; Karalar mahallesinde; Kayacı zade seyyid Mehmed Ağa ve Ramazan oğlu Hafız seyyid Hasan Efendi156 Okçular Mahallesinde; Çömez zade seyyid Hafız Mehmed Bey ve Çömez zade seyyid Hafız Ahmed Efendi Kurtlar Mahallesinde; Şeyh zade Hafız seyyid Mehmed Efendi ve Mustafa zade seyyid Osman Efendi Yalaközü Karyesinde; Yahya oğlu seyyid Ali ve Yahya oğlu seyyid Osman Saçak Karyesinde; Dede oğlu seyyid Ali Aliözü Karyesinde; İmam oğlu seyyid Ali Çalcaviran Karyesinde; Çor oğlu seyyid Yakub Şeyhdoğan Karyesinde; Ellialtı oğlu seyyid Mehmed Viran Karyesinde; İncenin oğlu seyyid Ali’dir. 1279 tarihli nüfus tahriri incelendiğinde ise; Kurtlar Mahallesinde; Berber Mustafa oğlu seyyid İbrahim b. Mehmed Kara Mustafa Karyesinde; Çıbıkçı oğlu seyyid Arif Kadıözü Karyesinde; Deli Mustafa oğlu Satılmış.b.seyyid Bekir Aliözü Karyesinde; İmam oğlu seyyid Ali b. Hasan Gelik Karyesinde; Maraz oğlu seyyid Ali b. Ahmed Şeyhdoğan Karyesinde; Ellialtı oğlu seyyid Mehmed b. Mustafa Saraycık Karyesinde; Taşcı oğlu seyyid Ali b. Abdülkadir’in seyyid ünvanıyla kayıtlı olduğu görülmektedir. Bu üç defter incelendiğinde seyyid ailelerin varlığı anlaşılmakla beraber bazı ailelere ise saygınlıklarından dolayı bu unvanların verildiği anlaşılmaktadır. Ayrıca bu unvanların bir kısmının da isim olarak verilmiş olabileceği gözden kaçırılmamalıdır. Yine 1260 defterinde bu unvanla kaydedilenlerin sayıları 61, Temettuat kayıtlarında 13, 1279 nüfus tahririnde ise bu sayı 7’dir. Yani ilerleyen dönemlerde bu sayılarda oldukça azalma görülmektedir. Ayrıca 1260 tahririnde hem hane reisi hem de aile fertlerinde bu unvan kullanılarak kaydedilenlerin sayısı onbeş’dir. Ayrıca seyyid kişilerin babalarının seyyid olma şartının aranmadığı annelerinin seyyid olmasının bunun için yeterli olmasıda157 156 Bu şahıs yukarıda belirtilen Sultan Murat Camisi Müezzinidir. 157 İlker ER Balıkesirli Tereke Sahipleri Hakkında Sosyo-Kültürel Açıdan Bazı Değerlendirmeler. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi S. 372 XIX.YÜZYIL TAHRİRLERİNE GÖRE ÇERKEŞ - Yüksel ASLAN Çankırı Araştırmaları Sitesi www.cansaati.org 41 bu durumu açıklayıcı sebeplerden olabilir.Ayrıca belirtilen durumun bir başka sebebi de, belirttiğimiz gibi bu unvanların bir kısmının isim olarak kullanılması, bir kısmının da ailelere duyulan saygı ve hürmetten dolayı verildiği tezini güçlendirmektedir. Çünkü Anadolu’da seyyid Ali veya seyyid Mehmed isimleri sıkça kullanılmaktadır. Bu kullanım tarzı önceki dönemler kadar olmasa da günümüzde de devam etmektedir. Ancak bu ailelerden bir kısmının seyyid aileler olduğu da muhakkaktır F) ASKERİ YAPI 1260 nüfus tahriri Çerkeş bölgesinde yerine getirilen askeri hizmetler hakkında da bilgiler ihtiva etmektedir. Bu yapı hakkındaki bilgiler Osmanlı ordusundaki yapılanmanın Anadoludaki teşkilatlanmasını da göstermesi açısından önemlidir. Nüfus tahriri incelendiğinde bölge insanının askeri hizmetleri bir takım farklı askeri teşkilatlanmalar içerisinde yerine getirdiği görülecektir. Çerkeş merkez ve köylerinde yaşayan insanlardan 277 kişi askerlik teşkilatı içerisindedir. Bunlardan; 18 kişi Asâkir-i Hassa-i Şahane 221 kişi Asâkir-i Hassa-i Şahâne 6 kişi Asakir-i Bayriye 2 kişi Asakir-i /Mektebi Harbiye 7 kişi Sipahi Zaptiye 8 kişi Süvari Asâkir-i Şahane-Süvari Hassa-Süvari Redif 11 kişi Asâkir-i Mansûre 1 kişi Asâkir-i Redif 3 kişi Topcu Asâkir-i Nizamiye-i Şahane’ de hizmet etmiş veya ayrılmış veya da Tekaüde ayrılmış durumdadırlar. Bu sınıf içerisinde Kalfa Kolu Karyesinden Hacı Şaban oğlu İsmail b. Musa oğlu Hüseyin Ağa Binbaşı, Aliözü Karyesinden Gazalzade Ali b. Ali, Yortan Karyesinden Şahan oğlu Mehmed b. Mehmed oğlu Osman, Saçak Karyesinden Gazali zade Ahmed Bey b. Abdullah oğlu Ömer, Dağçukuranı Karyesinden Yanterili? Oğlu Hüseyin b. Ali, Karalar Mahallesinden Hüseyin Kadı oğlu Hasan b. Ahmed, İbarhim Çavuş oğlu Mehmed b. Halil, Arab oğlu seyyid Mehmed b. Hacı Ali Sipahi zaptiyeliği yapmaktadırlar. Ayrıca Karalar Mahallesinden İmam oğlu Mehmed b. Ali Asâkir-i Nizamiye-i Hassa’da Kol Ağası’dır. 1279 tarihli nüfus tahririnde Karalar Mahallesinden Koçhisarlı zade Mustafa Bey oğlu Hüseyin Bey’in Dergâh-ı Âli Gedikli’lerinden olduğu anlaşılmaktadır. Bu birliklerin oluşumu II. Mahmud döneminde 1826 yılında Yeniçeri Ocağının kaldırılmasıyla gerçekleşmiştir. Yeniçeri Ocağının kaldırılması ile birlikte yeni bir askeri teşkilatın kurulması zorunluluğu doğmuş ve Asakir-i Mansure-i Muhammediye adıyla modern bir ordunun kurulması kararlaştırılmış ve 1826 yılında kanunnamesi yayınlanmıştır. Bu ordudan çeşitli sebeplerle beklenenler alınamayınca Redif askeri teşkilatı kurulmuştur. Çankırı ve kazaları askeri açıdan Redifi Mansure Ankara Müşirliğine bağlı durumdadır.158 1834 yılında taşrada Redif-i Asakir-i Mansure adıyla bir yedek ordu kurulmuş ve aynı yıl çıkarılan bir kanunla taşrada Redif birlikleri teşkiline başlanmış tır. Bu birliklerin kurulmasından sonra Asakir-i Nizamiye adını almış ve imparatorluğun sonuna kadar bu isim kullanılmıştır.159 Çerkeş Şeriye Sicilleri incelendiğinde bazı askerlerin ‘hizmet-i askeriye’ esnasında vefat ettikleri anlaşılmaktadır. Bozca Armud Karyesi ahalisinden Hassayı Orduyu Hümayunun 71. Alay, I.Tabur, II. Bölüğünde hizmet-i askeriyede 15 Zilka’de 1301 yılında vefat eden Yusuf oğlu Ali b. İbrahim’in160 vefatı gibi örneklere rastlamak mümkündür. 158 Musa ÇADIRCI Anadolu’da Redif Askeri Teşkilatının Kuruluşu. S.64, 65, 71 159 Türkler Ansiklopedisi C.10 S.119 160 Çerkeş Şeriye Sicil Defteri No:8 XIX.YÜZYIL TAHRİRLERİNE GÖRE ÇERKEŞ - Yüksel ASLAN Çankırı Araştırmaları Sitesi www.cansaati.org 42 Tablo. 13 Çerkeş bölgesindeki askeri hizmetler Mahalle ve Köyler Asâkir-i Hassa-i Şahâne Asâkir-i Nizamiye-i Şahane Asakir-i Bayriye Asakir-i /Mektebi Harbiye Sipahi Zaptiye Süvari Asâkir-i Şahane- Süvari Hassa- Süvari Redif Asâkir-i Mansûre Asâkir-i Redif Topcu Asâkir-i Nizamiye-i Şahane Karalar Mah. 6 17 1 2 1 Okcuk Mah. 10 1 1 1 1 Kurtlar Mah. 1 16 1 1 1 İdris Mah. 18 1 4 Bozoğlu Karyesi 18 2 Ahur Karyesi 8 Yalaközü Karyesi 8 Yaalakçukuru Karyesi 4 Saçak Karyesi 1 10 1 2 Kara Mustafa Karyesi 1 Kadıözü Karyesi 8 Eymür Karyesi 2 Hacılar Karyesi 4 Aliözü Karyesi 1 1 Çalcaviran Karyesi 4 1 Okcuk Karyesi 8 Gelik Karyesi 4 1 Şeyhdoğan Karyesi 6 1 Kızıllar Karyesi 2 1 Bediler Karyesi 4 Bayındır Karyesi 2 Kadı Karyesi 3 2 Çölmekci Karyesi 2 Dikenlü Karyesi 1 3 Karaköşek Karyesi 5 1 Yortan Karyesi 2 5 1 1 Kalfa Kolu Karyesi 1 Ağa Karyesi 5 1 Saçak Karyesi 6 1 Akhasan Karyesi 1 Yumaklu Karyesi 4 Yoncalu Karyesi 3 Bozcaarmud Karyesi 1 3 Kısac Karyesi 1 4 Dağçukuranı Karyesi 4 1 Ödüller Karyesi 1 1 Virancık Karyesi 1 Tirbaşı Karyesi 8 2 Viran Karyesi 2 9 1 1 TOPLAM 18 221 6 2 7 8 11 1 3 G) SAĞLIK DURUMU XIX.YÜZYIL TAHRİRLERİNE GÖRE ÇERKEŞ - Yüksel ASLAN Çankırı Araştırmaları Sitesi www.cansaati.org 43 1260 Nüfus tahririnde Çerkeş ve köylerinde kaydedilebilen bir takım sağlık sorunlarını tespit etmek de mümkündür. Bu tespitler, dönemin şartlarına göre değerlendirilmelidir. Zira yaşanılan dönemdeki hastalıkların teşhis ve tedavi yöntemindeki gelişmeler, yaşam şartları, beslenme, sağlık açısından teşkilatlanma, taşradaki sağlık faaliyetleri yeterli düzeyde değildir. Özellikle kırsal kesimlerde halkın kendi yöntemleri ile buldukları tedavi metotları geçerli konumdadır. Defterde hane fertleri arasında bir takım rahatsızlıklara yakalanmış aile fertleri hakkında kısa notlar yazılmıştır. Bu kısa notlardan Çerkeş ve köylerinde toplam 83 kişinin 22 değişik rahatsızlıklara mâruz kaldığı tespiti yapılmaktadır. Bu rahatsızlıklar şunlardır. A’rac (Topallık-aksaklık) A’rac ve Mecnun Alîl (Hasta- sakat) Alîl ve âma (Hasta ve kör) Alîl ve kötürüm Alîl ve sâil (Hasta ve Dilenci) Ama (Kör) Asam (Sağır- İşitmez) Ayakları çolak Çolak Elleri Çolak Fıtık Gözleri Tavuk Karası Hafifül Akl Masru’ (Saralı) Mecefül ayn ( Gözü akmış)161 Mecnûn Meflüc (Felçli) Merîz (Hastalıklı) Tavuk Karası Yekçeşm (Tek gözlü) Yekdest (Tek elli) Tablo.14 Çerkeş Bölgesi Sağlık Problemi Olanlar Mahalle ve Köyler İsmi Hastalık Yaş Karalar Mah. Çiyan oğlu Ahmed b. Hüseyin’in üvey oğlu Mehmed veledi Ali Meflüc 6 “ “ Karabekir b. Mustafa oğlu Ebubekir Hafif’ül akl 17 “ “ Hacı Memiş oğlu Osman b. Mehmed A’rac 28 Okcular Mah. Tüfenkci İbrahim oğlu Mustafa b. İbrahim Çolak 35 “ “ Alagözlü oğlu Mustaf b. Abdullah oğlu Hasan Meriz 23 “ “ Tağlı oğlu Halil b. Salih’in oğlu Hasan Gözleri Tavuk Karası 12 “ “ Yavan oğlu Hüseyin b. Abdullah Alîl 90 “ “ Hacı Deşli? oğlu Mehmed b. Ahmed Alîl Alîl 80 Kurtlar Mah. Hacı Hasan oğlu Abdurrahman Efendi b. Mehmed torunu Mehmed A’rac 20 “ “ Hacı Osman oğlu Mustafa b. Osman A’rac 35 “ “ Kara Mustafa oğlu Mehmed b. Musa Yekdest 50 “ “ Ahmed b. Abdulalh A’rac 35 161 Mücef , İçi boş, kof, suyu çekilmiş anlamındadır. Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Büyük Lügat XIX.YÜZYIL TAHRİRLERİNE GÖRE ÇERKEŞ - Yüksel ASLAN Çankırı Araştırmaları Sitesi www.cansaati.org 44 İdris Mah. Küreci oğlu Mehmed b. Süleyman Yekçeşm 30 “ “ Kırdal oğlu Hacı Ali Ağa b. Hacı Mehmed Alîl 75 “ “ Karacaoğlu Mehmed Efendi b. Ömer Alîl 89 “ “ Turhallı oğlu damadı İbrahim b. Abdulalh A’rac 5 “ “ Aynı haneden İbrahim oğlu Abdulalhı’ın bacanağı Mustafa b. Abdullah Çolak 35 “ “ Hafız Ahmed b. Ahmed Alîl ve Ama 59 “ “ Sarı bakkal oğlu Molla Ahmed b. Ahmed’in oğlu Raşid Ayakları çolak 17 “ “ Aynı haneden diğer oğlu Hasan Yekçeşm 7 Bozoğlu Karyesi Ramazan oğlu Ali b. Abdullah oğlu Mehmed Fıtık 34 “ “ Çoban oğlu Memiş b. Halil Meriz 49 “ “ Aynı haneden kardeşi Süleyman A’rac 30 “ “ Mısdak oğlu İbrahim b. Hüseyin Alîl ve Ama 50 Ahur Karyesi İsa oğlu Ali b. Yusuf kardeşi İbrahim Ama 22 Yalakçukuranı Karyesi Ramazan oğlu Mehmed b. Mehmed oğlu Ahmed Fıtık 20 “ “ Aynı haneden diğer oğlu Ali Fıtık 4 “ “ Abaza oğlu Hamza b. Hamza torunu Ali veledi Süleyman Fıtık 3 “ “ Kara Ömer oğlu Ali b. Ömer’in damadı Halil A’rac 30 “ “ Hüseyin b. Halil Fıtık 20 “ “ İpek oğlu Mustafa b. İpek’in oğlu Süleyman Fıtık 17 “ “ Köse oğlu Mehmed b. Mustafa’nın oğlu Mustafa Fıtık 5 “ “ Aynı haneden diğer oğlu Ali Fıtık 4 “ “ Koltukcu oğlu Mehmed b. Mehmed oğlu Mustafa Fıtık 7 Saçak Karyesi Dere oğlu seyyid Ali veledi Osman oğlu Hüseyin Çolak 25 “ “ Bekir Çelebi oğlu Ebubekir b. Bekir oğlu Mehmed A’rac 33 “ “ Arab Hacı oğlu Ali b. İbrahim Meflüc 70 “ “ Tor oğlu Ali b. Mehmed Alîl ve Ama 70 Kara Mustafa Karyesi İmam oğlu Ali b. İsmail Alîl 35 “ “ Aynı haneden kardeşi İbrahim A’rac 25 Kadıözü Karyesi Mezak oğlu Ahmed b. Ahmed oğlu Ahmed Fıtık 15 Hacılar Karyesi Nasuh oğlu Mustafa b. Veli oğlu Osman Fıtık 25 “ “ Deli Osman oğlu Ahmed b. Ali oğlu Süleyman Yekçeşm 33 Hacılar Karyesi Nasuh oğlu Mustafa b. Veli oğlu Osman Fıtık 2 “ “ Nasuh oğlu Ali b. Veli oğlu Halil Yekçeşm 10 “ “ Deli Osman oğlu Ahmed b. Ali oğlu Süleyman Yekçeşm 33 “ “ Köse oğlu Veli b. Ali oğlu Mehmed Hafil’ül Akl 18 Aliözü Karyesi Gazal oğlu Bekir Bey b. Ali oğlu Abdülkerim A’rac ve Mecnun 33 Diğer oğlu Hasan Meflüc 31 Abdal oğlu Ömer b. Osman Mecnun 69 Çalcaviran Karyesi Karabaş oğlu İbrahim b. Mustafa oğlu İbrahim Mecefül Ayn 14 “ “ Bey oğlu Ali b. Mustafa oğlu Mehmed A’rac 13 Okcuk Karyesi Kapucu ıplu Ali b. Mehmed oğlu Ali Asam 9 Şeyhdoğan Karyesi Kulaksuz oğlu Ali b. Mustafa Meflüc 45 “ “ Yusuf oğlu Mustafa b. Abdullah Alîl ve sâil 80 Kınık Karyesi Tilki oğlu Molla Hasan b. Hüseyin kardeşi İbrahim A’rac 34 Bayındır Karyesi Kunduz oğlu Hüseyin b. Hüseyin Çolak 42 XIX.YÜZYIL TAHRİRLERİNE GÖRE ÇERKEŞ - Yüksel ASLAN Çankırı Araştırmaları Sitesi www.cansaati.org 45 Kadı Karyesi Ekşi oğlu İbrahim b. Abdullah oğlu Ahmed Meriz 38 “ “ Molla oğlu İbrahim b. İbrahim oğlu Ebubekir Mecnun 18 “ “ İmam oğlu Halil b. Mehmed oğlu Mehmed Fıtık 29 Dikenlü Karyesi Uzun Ağa oğlu İbrahim n. Mehmed oğlu İsmail A’rac 14 Karaköşek Karyesi Karaböcek oğlu Ahmed b. Abdullah oğlu Satılmış Mecefül Ayn 39 Yortan Karyesi Derviş Ahmed oğlu İbrahim b. Mehmed Ama 85 Ağa Karyesi Hacı Kanbur oğlu Halil b. Ali Alîl ve Ama 55 Saraycık Karyesi Taşcı oğlu Abdülkadir b. Musa yorunu Abdülkadir veledi Ali Mecnun 12 “ “ Hüseyin b. Hüseyin Alîl ve Ama 75 “ “ Karayılan oğlu Hasan b. Ali Alîl ve kötürüm 70 “ “ Esir oğlu Mehmed b. Abdullah’ın oğlu Mustafa Masru’ “ “ Köse oğlu Mustafa b. Mustafa oğlu Mehmed Masru’ 10 Akhasan Karyesi Bal oğlu Ahmed b. Halil Ama 47 “ “ Çokdaroğlu Ali Osman b. Mehmed kardeşi İbrahim A’rac 23 “ “ Aynı haneden Üvey Pederi Ahmed Meflüc 75 “ “ Çor oğlu Süleyman b. Ali Ama 38 Yumaklu Karyesi Ilıca oğlu Ahmed b. Hüseyin oğlu Ali Meriz 10 “ “ Mandacı oğlu Mehmed b. Ali Alîl 80 Kısac Karyesi Cünun oğlu Ömer b. İbrahim Meflüc 80 “ “ Musa b. Abdullah Yekçeşm 41 Üyük Karyesi Memiş oğlu Ömer b. Mehmed oğlu Hasan A’rac 29 Yakublar Karyesi Sarıoğlan oğlu Ali b. Ali oğlu Ahmed Fıtık 20 Virancık Karyesi Kırdal oğlu Ahmed b. İbrahim’in Kardeşi Mustafa Elleri Çolak 38 Tirbaşı Karyesi Bal oğlu Mehmed Ağa b. Süleyman oğlu Ali Yekçeşm 18 “ “ Aynı haneden Halil b. Hasan A’rac 11 Viran Karyesi Halil oğlu Hüseyin b. Halil oğlu Mehmed A’rac 11 Bu rahatsızlıkların % 60’ını A’rac (topallık ve aksaklık), Alîl (hasta ve sakat), Fıtık ve Yekçeşm (tek gözlü) oluşturmaktadır. Yani 17 kişide A’rac, 14 kişide Fıtık, 12 kişide Alîl ve 7 kişide Yekçeşm’lik görülmektedir. Rahatsızlıkların İdris Mahallesi ve Yalakçukuranı Karyesinde daha yoğun olduğu görülmektedir. Ayrıca bu notlardan Saçak Karyesinden Emir oğlu Halil b. Mehmed’in Hasan ve Hüseyin ismiyle ikiz torun162, Viran Karyesinden Bekir oğlu Hüseyin b. Ebubekir’in Hasan ve Hüseyin163 ismiyle ikiz Çocuklara (Tev’em) sahip olduğu anlaşılmaktadır. 1279 tarihli nüfus tahririnde Kara Mustafa Karyesinden Sarı İsmail oğlu Molla Veli b. Hasan’ın Mehmed ve İsmail isimli ikiz oğullarının olduğu görülmektedir. 1279 tarihli nüfus tahririnde ise sağlık sebebi ile rahatsız olanların sayılarının ciddi anlamda azaldığı dikkati çekmektedir. 1260 tahririnde 83 kişide sağlık problemleri bulunurken 1279 tahririnde 8 kişide sağlık probleminin bulunduğu ve rahatsızlık çeşitlerinin de azaldığı görülmektedir. Karalar Mahallesinde 1 Çolak ve 1 A’rac ve Çolak, Okçular Mahallesinde 1 Kolsuz, Kurtlar Mahallesinde 1 Yekçeşm, İdris Mahallesinde1 A’rac (topallık ve aksaklık), Hacılar Karyesinde 1 Yekçeşm (tek gözlülük), Okcuk ve Tirbaşı Karyesinde birer Asam (sağır ve işitmez) tespit edilmektedir. 162 Bir yaşında 163 On yaşında XIX.YÜZYIL TAHRİRLERİNE GÖRE ÇERKEŞ - Yüksel ASLAN Çankırı Araştırmaları Sitesi www.cansaati.org 46 H) MEFKÛD (KAYIPLAR) VE DİLENCİLER (SÂİL) Bu defterler kendi dönemi içerisinde çeşitli sebeplerle yurtlarından ayrılan ve bir daha dönmeyen veya savaş, esaret, firar etme gibi çeşitli sebeplerle kaybolan ve kendisinden bir daha haber alınamayan, ölümü, dirimi olduğu bilinmeyen164 (Mefkûd) kimseler ile herhangi bir arazi, emlak ve hayvanât cinsi mala sahip olmadıklarından, fakirliklerinden dolayı dilenme-toplama zorunda kalanlar (Sâil) hakkında da bilgiler vermektedir. Bu açıdan 1260 yılı tahririnde 8 mefkûd ve 4 Sâil’in varlığı ortaya çıkmaktadır. Ayrıca çeşitli ailelerin Çerkeşi terk ederek Viranşehir, Eskişehir, Haymana gibi bölgelere giderek yerleştiği yani terk-i evtan eyledikleri görülmektedir. Örneğin Virancık Karyesinden 4 numaralı hanede bulanan Yankaş oğlu Receb b. Süleyman Haymana kazasında iskân etmiştir. Tablo. 15 Mefkûd (Kayıp) ve Sâiller (Dilenci-Toplayıcı) Mahalle ve Köyler İsmi Yaşı Mefkûd Sâil Karalar Mah. Ala oğlu Mustafa veledi Mehmet 45 X Okçular Mah. Hacı Derviş oğlu Abdülkadir b. Mustafa 35 X “ “ Mısırlı oğlu Mustafa b. Ömer 14 X Kurtlar Mah. Ali Kıyık oğlu Hüseyin b. Ali 45 X İdris Mah. Mustafa b. Mustafa 30 X “ “ Okcu oğlu Ebubekir b. Ebubekir 22 X “ “ Saka’nın oğlu Osman b. Ömer 40 X Kadıözü Karyesi Kırlı oğlu Ali b. Veli kardeşi Halil 22 X Şeyhdoğan Karyesi Yusuf oğlu Mustafa b. Abdullah 80 X “ “ Ahmed dede oğlu İbrahim b. Ahmed 60 X Üyük Karyes, Kalyoncu oğlu Ahmed b. Ahmed kardeşi Mustafa 30 X Viran Karyesi Bekir oğlu Ahmed b. Ebubekir oğlu Hasan 17 X TOPLAM 8 4 1279 tarihli nüfus tahririnde ise; Karalar Mahallesinden, Sarı Hüseyin oğlu İsmail b. İsmail Kurtlar Mahallesinden, Tekeli damadı Ahmed b. Mustafa ve 22 yaşındaki oğlu Mustafa İdris Mahallesinden, Haseki kızı oğlu Ahmed b. Hüseyin, Ömer b. Satılmış, Okcu oğlu Ebubekir b. Ebubekir Yalakçukuranı Karyesinden, Türkmen oğlu Mehmed b. Abdullah Saçak Karyesinden, Türkmen oğlu Emin b. Hasan Aliözü Karyesinden, Gazali oğlu Hasan b. Ebubekir Kızıllar Karyesinden, Abdülkadir oğlu Halil b. Mehmed Bayındır Karyesinden, Sünürcü? oğlu Mustafa b. Hüseyin Dikenli Karyesinden, Macar oğlu Hüseyin b. İbrahim Yumaklu Karyesinden, Molla oğlu Hüseyin b. Ahmed ve kardeşi İbrahim Yoncalu Karyesinden, Ahmed b. Mustafa Mefkud olanlar arasındadır. 1279 tarihinde mefkud olanların sayısında bir artış olduğu dikkati çekmektedir. 1260 tahririnde 8 olan mefkud sayısı 1279 da 15 olmuş ve sâil kaydına rastlanılmamıştır. 1260 senesi nüfus tahriri bize çok farklı ve ilginç bir bilgi daha vermektedir. Tahrire bakıldığı zaman Çerkeş kaza merkezi ve köylerinden bir çok kimsenin İstanbul’da kayıkçılık ve sandalcılık yaptığı görülmektedir. Bir bozkır kentinden önemli sayıda Kayıkçı ve sandalcının çıkması gerçekten ilginç sayılacak bir durumdur. Aşağıda Kayıkçı ve Sandalcı esnafının isimleri ayrıntılı olarak verilmiştir. Ayrıca Merkez ve köylerin hane sayıları da verilerek , yerleşim alanları içerisinde bu esnaf gurubunun oranı konusunda bir değerlendirme yapılabilmesi imkanı sunulmuştur. 164 Mevlüt KARACA Osmanlıca Türkçe Lügat S.495 XIX.YÜZYIL TAHRİRLERİNE GÖRE ÇERKEŞ - Yüksel ASLAN Çankırı Araştırmaları Sitesi www.cansaati.org 47 KAYIKÇI VE SANDALCI ESNAFI Kazayı Çerkeş nefsi mahalle-i KARALAR Karalar Mahallesi toplam hane sayısı: 119 Hane:11 Uzun boylu Karasakallı Eyüb oğlu Hüseyin b. Mehmed / oğlu Mehmed Tevellüd:1234 Yaş: 26 Der Saadetde Kayıkcı Hane: 16 Orta boylu köse sakallı Hamamcı Hasan oğlu Osman b. Mustafa Tevevllüd: 1216 Yaş: 44 Der Saadetde Kayıkcı Hane: 16 Uzun boylu köse sakallı Hamamcı Hasan oğlu Hüseyin b. Mustafa / oğlu Mehmed Tevellüd: 1245 Yaş: 15 Der Saadetde Kayıkcı Hane:25 Orta boylu kumral sakallı Tağlı oğlu Mustafa b. Salih Tevellüd: 1220 Yaş:40 Der Saadetde Kayıkcı Hane:35 Kısa boylu kara sakallı Kürt Ömer oğlu Mehmed b. Ali Tevellüd: 1220 Yaş: 40 Der Saadetde Kayıkcı Hane:62 Orta boylu kara sakallı Arab oğlu Seyyid Ahmed b. Hacı Ahmed Tevellüd: 1215 Yaş: 45 Der Saadetde Kayıkcı Hane: 65 Orta boylu kır sakallı Gelicek? oğlu Süleyman b. Mehmed Tevellüd: 1225 Yaş: 35 Der Saadetde Kayıkcı Hane: 87 Orta boylu ter bıyıklı Memik? damadı oğlu Hüseyin b. Mehmed Tevellüd: 1242 Yaş: 18 Der Saadetde Kayıkcı Hane: 93 Kısa boylu kumral sakallı Çancı? oğlu Hüseyin b. Ahmed Tevellüd: 1215 Yaş: 45 Der Saadetde Kayıkcı Okcular Mahallesi Karalar Mahallesi toplam hane sayısı: 92 Hane: 10 Orta boylu ak sakallı Hacı İsmail oğlu Osman b. Mehmed Tevellüd: 1195 Yaş: 65 Der Saadetde Kayıkcı Hane:29 Uzunca boylu ter bıyıklı Hacı Said oğlu Mehmed b. Ali Tevellüd: 1235 Yaş: 25 Der Saadetde Kayıkcı Hane: 50 Nalbant esnafından uzun boylu ak sakallı Aşkarlı oğlu Mehmed b. Halil / oğlu Seyyid Mehmed Tevellüd: 1230 Yaş: 30 Der Saadetde Kayıkcı Hane: 65 Orta boylı kır sakallı İncenin Osman b. Mehmed Tevellüd: 1217 Yaş: 43 Der Saadetde Kayıkcı Hane: 83 Orta boylu Kumral bıyıklı Çavuş oğlu Hasan b. Yusuf Tevellüd: 1225 Yaş: 35 Der Saadetde Kayıkcı Kurtlar Mahallesi XIX.YÜZYIL TAHRİRLERİNE GÖRE ÇERKEŞ - Yüksel ASLAN Çankırı Araştırmaları Sitesi www.cansaati.org 48 Kurtlar Mahallesi toplam hane sayısı: 85 Hane: 25 Uzun boylu ak sakallı Derviş Hüseyin oğlu Hacı Ahmed b. Hüseyin Tevellüd: 1192 Yaş: 68 Der Saadetde Kayıkcı Hane: 27 Orta boylu ak sakallı Kürt Ömer oğlu Ömer Çavuş b. Mustafa / oğlu Mustafa Tevellüd: 1226 Yaş: 34 Der Saadetde Sandalcı Hane:39 Orta boylu ak sakallı Tekyeli oğlu Mehmed b. Ali Tevellüd: 1198 Yaş: 62 Der Saadetde Kayıkcı Oğlu uzun boylu sarı bıyıklı Ali Tevellüd: 1228 Yaş: 32 Der Saadetde Kayıkcı Hane:53 Orta boylu ak sakallı Hacı Hasan oğlu Mustafa b. Mustafa Yaş: 60 Der Saadetde Kayıkcı Hane: 67 Orta boylu kumral bıyıklı Kadı oğlu yegeni (yeğeni) İbrahim b. Ahmed Tevellüd: 1225 Yaş: 35 Der Saadetde Kayıkcı İdris Mahallesi İdris Mahallesi toplam hane sayısı: 118 Hane:13 Orta boylu sarı bıyıklı Hacı Behzad oğlu Osman b. Mehmed amcası Emir ağa oğlu Mustaf b. Emir Tevellüd: 1220 Yaş: 40 Der Saadetde Kayıkcı Hane 16: Uzun boylu kara sakallı Kalaycı Halil b. Satılmış kardeşi Ömer veledi Mehmed Tevellüd: 1232 Yaş: 28 Der Saadetde Kayıkcı Hane: 20 Orta boylu kır sakallı Hire? Musa oğlu İbrahim b. Ahmed Tevellüd: 1210 Yaş: 50 Der Saadetde Kayıkcı Hane: 61 Uzunca boylu kır sakallı Hacı Kadir oğlu Abdi.b. Emin / oğlu Ahmed Tevellüd: 1232 Yaş: 28 Der Saadetde Kayıkcı Hane: 72 Orta boylu kumral sakallı Genç Ağa oğlu Osman b. Hüseyin Kardeşi uzun boylu ter bıyıklı İsmail Tevellüd: 1240 Yaş: 20 Der Saadetde Kayıkcı Hane: 73 Kısa boylu ak sakallı Kahveci Çakır Mehmed b. Ali Tevellüd: 1200 Yaş: 60 Der Saadetde Kayıkcı Hane:80 Uzunca boylu kır sakallı Terzi Ömer oğlu Receb b. Ömer Tevellüd: 1205 Yaş: 55 Der Saadetde Kayıkcı Bozoğlu Karyesi Kurtlar Karyesi toplam hane sayısı: 52 Hane: 5 Orta boylu kumral sakallı Deli Halil oğlu Mehmed b. Mehmed Tevellüd: 1211 Yaş: 49 Der Saadetde Kayıkcı Hane: 10 Orta boylu kır sakallı Kadı oğlu Hasan b. Osman XIX.YÜZYIL TAHRİRLERİNE GÖRE ÇERKEŞ - Yüksel ASLAN Çankırı Araştırmaları Sitesi www.cansaati.org 49 Tevellüd: 1206 Yaş: 45 Der Saadetde Kayıkcı Hane:12 Orta boylu sarı saklı Camgöz oğlu Mustaf b. Ali Tevellüd: 1224 Yaş: 36 Der Saadetde Kayıkcı Hane:20 Orta boylu kır sakallı Cecel? oğlu Ali b. Ali / oğlu kumral sakallı Mehmed Tevellüd: 1231 Yaş: 29 Der Saadetde Kayıkcı Hane: 28 Kısa boylu kır sakallı Hınta (Hanta) oğlu Süleyman b. Mehmed / oğlu köse sakallı Abdülkadir Tevellüd: 1234 Yaş: 26 Der Saadetde Kayıkcı Hane: 31 Orta boylu sarı sakallı Receb oğlu Osman b. Ali Tevellüd: 1210 Yaş: 50 Der Saadetde Kayıkcı Hane: 32 Orta boylu köse sakallı Receb oğlu Mehmed b. Ali Tevellüd: 1220 Yaş: 40 Der Saadetde Kayıkcı Hane:36 Orta boylu kırca sakallı Melan oğlu Osman b. Osman Tevellüd: 1210 Yaş: 50 Der Saadetde Kayıkcı Hane: 38 Orta boylu sarı sakallı Yanteri? oğlu damadı Hasan b. Abdullah Tevellüd: 1230 Yaş: 30 Der Saadetde Kayıkcı Hane:41 Orta boylu kırca sakallı Ayan oğlu Süleyman b. Hüseyin Tevellüd: 1212 Yaş: 48 Der Saadetde Kayıkcı Hane: 42 Orta boylu kırca sakallı Hatib oğlu Mehmed b. Ahmed Tevellüd: 1220 Yaş: 40 Der Saadetde Kayıkcı Hane: 43 Orta boylu kara bıyıklı Emir Ali oğlu Mehmed b. Ali Tevellüd: 1231 Yaş: 29 Der Saadetde Kayıkcı Ahur Karyesi Kurtlar Karyesi toplam hane sayısı: 26 Hane:1 Uzunca boylu ak sakallı Deli Ömer oğlu Ali b. Ömer / oğlu kumral sakallı Mustafa Tevellüd: 1220 Yaş: 40 Der Saadetde Kayıkcı Hane:5 Orta boylu kırca sakallı İmam oğlu Ali b. Hüseyin Tevellüd: 1216 Yaş: 44 Der Saadetde Kayıkcı Hane: 9 Orta boylu kırca sakallı köse Ahmed oğlu Memiş b. Ahmed Tevellüd: 1212 Yaş: 48 Der Saadetde Kayıkcı Hane:12 Orta boylu siyah sakallı Hasan dede oğlu Ömer b. İsmail Tevellüd: 1220 Yaş: 40 Der Saadetde Kayıkcı Hane:13 Orta boylu kumral sakallı Emir oğlu İbrahim b. Mehmed Tevellüd: 1227 Yaş: 33 Der Saadetde Kayıkcı Hane: 15 Uzun boylu ak sakallı Ahmed oğlu İbrahim b. İbrahim / damadı kırca sakallı Yahya oğlu Süleyman XIX.YÜZYIL TAHRİRLERİNE GÖRE ÇERKEŞ - Yüksel ASLAN Çankırı Araştırmaları Sitesi www.cansaati.org 50 Tevellüd: 1210 Yaş: 50 Der Saadetde Kayıkcı Hane: 16 Orta boylu kırca sakallı Behar? oğlu İbrahim b. Mehmed Tevellüd: 1212 Yaş: 48 Der Saadetde Kayıkcı Hane: 19 Orta boylu kumral bıyıklı Emir Hasan oğlu Hüseyin b. Hasan Tevellüd: 1234 Yaş: 26 Der Saadetde Kayıkcı Yalaközü Karyesi Yalaközü Karyesi toplam hane sayısı: 16 Hane: 6 Orta boylu kır sakallı Çelik? oğlu Ali b. Mustafa Tevellüd: 1196 Yaş: 64 Der Saadetde Kayıkcı Hane: 7 Orta boylu kara sakallı Yahya oğlu Seyyid Ali b. Ali Tevellüd: 1220 Yaş: 40 Der Saadetde Kayıkcı Yalakçuru Karyesi Yalakçukuru Karyesi toplam hane sayısı: 28 Hane: 4 Orta boylu ak sakallı Abaza oğlu Hamza b. Hamza / oğlu kır sakallı Süleyman Tevellüd: 1235 Yaş: 25 Der Saadetde Kayıkcı Hane: 10 Orta boylu kumral sakallı Hamza oğlu İbrahim b. Ahmed Tevellüd: 1220 Yaş: 40 Der Saadetde Kayıkcı Hane: 22 Orta boylu kumral sakallı Kaltakcı oğlu İsmail b. Mehmed Tevellüd: 1230 Yaş: 30 Der Saadetde Kayıkcı Hane: 25 Orta boylu kumral sakallı Köse Mehmed damadı Mehmed b. Mustafa Tevellüd: 1230 Yaş: 30 Der Saadetde Kayıkcı Saçak Karyesi Yalaközü Karyesi toplam hane sayısı: 58 Hane: 8 Kısa boylu ak sakallı Dede oğlu İbrahim b. İbrahim / damadı orta boylu sarı bıyıklı Mehmed veledi Mehmed Tevellüd: 1220 Yaş: 40 Der Saadetde Kayıkcı Hane: 10 Orta boylu kır sakallı İmam oğlu Hasan b. Rbubekir / Kardeşi orta boylu kırca sakallı Halil Tevellüd: 1207 Yaş: 53 Der Saadetde Kayıkcı Hane: 13 Orta boylu kır sakallı Abdülkadir oğlu Ali b. Mehmed Tevellüd: 1206 Yaş: 54 Der Saadetde Kayıkcı Hane:14 Orta boylu ter bıyıklı Hanife oğlu Emin b. Salih Tevellüd: 1235 Yaş: 25 Der Saadetde Kayıkcı Hane: 15 Orta boylu kara bıyıklı Yazıcı? oğlu Ali b. Mustafa Tevellüd: 1230 Yaş: 30 Der Saadetde Kayıkcı Amcası Ramazan b. Mustafa XIX.YÜZYIL TAHRİRLERİNE GÖRE ÇERKEŞ - Yüksel ASLAN Çankırı Araştırmaları Sitesi www.cansaati.org 51 Tevellüd: 1200 Yaş: 60 Der Saadetde Kayıkcı Hane: 16 Orta boylu kır sakallı Kürkcü oğlu Mehmed b. Ömer Tevellüd: 1195 Yaş: 65 Der Saadetde Kayıkcı Hane: 17 Orta boylu ak sakallı Kürkcü oğlu Halil b. Ömer Tevellüd: 1200 Yaş: 60 Der Saadetde Kayıkcı Hane: 18 Uzunboylu kır sakallı Arab Hacı oğlu İsmail b. İbrahim / oğlu kara bıyıklı İbrahim Tevellüd: 1226 Yaş: 34 Der Saadetde Kayıkcı Hane: 23 Uzun boylu kır sakallı Yarımağa oğlu Bekir b. Mehmed Tevellüd: 1195 Yaş: 65 Der Saadetde Kayıkcı Hane: 24 Orta boylu ak sakallı Laz oğlu Mehmed b. Ahmed / oğlu ter bıyıklı Ahmed Tevellüd: 1240 Yaş: 20 Der Saadetde Kayıkcı Hane: 34 Uzunca boylu kara sakallı Arab Hacı oğlu Süleyman b. Ebubekir Tevellüd: 1215 Yaş: 45 Der Saadetde Kayıkcı Hane:43 Orta boylu kara sakallı Mehmed oğlu Ahmed b. Mehmed Tevellüd: 1216 Yaş: 44 Der Saadetde Kayıkcı Kara Mustafa Karyesi Kara Mustafa Karyesi toplam hane sayısı: 15 Hane: 10 Orta boylu kumral sakallı Köse Kethuda oğlu Abdullah b. Mehmed Tevellüd: 1242 Yaş: 42 Der Saadetde Kayıkcı Hane: 11 Kısa boylu kumral sakallı Bağdatlı oğlu Mustaf b. Ali Tevellüd: 1215 Yaş: 45 Der Saadetde Kayıkcı Kadıözü Karyesi Kadıözü Karyesi toplam hane sayısı: 21 Hane: 5 Orta boylu ak sakallı Gireli oğlu Abdurrahman b. Hasan Yaş: 70 Der Saadetde Kayıkcı Hane:7 Orta boylu kara sakallı Ağa Hüseyin oğlu Ömer b. Hasan Tevellüd: 1212 Yaş: 48 Der Saadetde Kayıkcı Hane:11 Orta boylu kır sakallı Keçeci oğlu Ali b. Mehmed / oğlu Seyyid İbrahim Tevellüd: 1215 Yaş: 45 Der Saadetde Kayıkcı Hane: 13 Orta boylu kırca sakallı Mezag? oğlu Ahmed b. Ahmed Tevellüd: 1207 Yaş: 53 Der Saadetde Kayıkcı Hane: 15 Orta boylu kırca sakallı Reis oğlu Mehmed b. İsmail Tevellüd: 1210 Yaş: 50 Der Saadetde Kayıkcı Eymür Karyesi Eymür Karyesi toplam hane sayısı: 8 XIX.YÜZYIL TAHRİRLERİNE GÖRE ÇERKEŞ - Yüksel ASLAN Çankırı Araştırmaları Sitesi www.cansaati.org 52 Hane: 3 Orta boylu sarı bıyıklı Osman oğlu Osman b. Osman Tevellüd: 1228 Yaş: 32 Der Saadetde Kayıkcı Hane: 4 Uzunca boylu kumral bıyıklı Osman oğlu Mehmed b. Osman Tevellüd: 1230 Yaş: 30 Der Saadetde Kayıkcı Hacılar Karyesi Hacılar Karyesi toplam hane sayısı: 18 Hane: 4 Orta boylu kumral sakallı Deli Osman oğlu Halil b. Ali Tevellüd: 1218 Yaş: 43 Der Saadetde Kayıkcı Hane: 14 Orta boylu sarı sakallı Sarı Hasan oğlu Mehmed b. Hasan Tevellüd: 1220 Yaş: 40 Der Saadetde Kayıkcı Aliözü Karyesi Aliözü Karyesi toplam hane sayısı: 21 Hane: 7 Orta boylu kısa sakallı Here? Musa oğlu Hüseyin b. Abdullah / Kardeşi ter bıyıklı Mustafa Tevellüd: 1240 Yaş: 20 Der Saadetde Kayıkcı Hane: 16 Orta boylu kırca sakallı İmam oğlu Mehmed b. Musa / Kardeşi kumral sakallı Hüseyin Tevellüd: 1225 Yaş:35 Der Saadetde Kayıkcı Hane:18 Orta boylu kumral sakallı Takar (Takır) oğlu Mevlüd b. Süleyman / Kardeşi ter bıyıklı Süleyman Tevellüd: 1238 Yaş: 23 Der Saadetde Kayıkcı Çalcaviran Karyesi Çalcaviran Karyesi toplam hane sayısı: 19 Hane:4 Orta boylu ak sakallı Çoroğlu Ahmed b. Mustafa / oğlu orta boylu kırca sakallı Mustafa Tevellüd: 1214 Yaş: 46 Der Saadetde Kayıkcı Hane:12 Orta boylu sarı sakallı Karakullukcu oğlu Mustafa b. Hüseyin / Kardeşi sarı sakallı Mehmed Tevellüd: 1231 Yaş: 29 Der Saadetde Kayıkcı Okcuk Karyesi Ufacık? Karyesi toplam hane sayısı: 18 Hane:1 Uzunca boylu ak sakallı İkiz? oğlu Süleyman b. Mehmed / Kardeşi kara bıyıklı Hüseyin Yaş: 44 Der Saadetde Kayıkcı Hane: Uuznca boylu ak sakallı Kocaoğlu Mehmed b. Halil / oğlu kumral sakallı Mustafa Tevellüd: 1211 Yaş: 49 Der Saadetde Kayıkcı Gelik Karyesi Gelik Karyesi toplam hane sayısı: 8 XIX.YÜZYIL TAHRİRLERİNE GÖRE ÇERKEŞ - Yüksel ASLAN Çankırı Araştırmaları Sitesi www.cansaati.org 53 Bu karyede kayıkcı yok Şeyhdoğan Karyesi Şeyhdoğan Karyesi toplam hane sayısı: 23 Hane: 5 Orta bolu ak sakallı Kulaksız oğlu İbrahim b. Ali / oğlu kara sakallı Ali Tevellüd: 1228 Yaş: 32 Der Saadetde Kayıkcı Hane:9 Orta boylu ak sakallı Kulaksız oğlu Mustafa b. Halil / oğlu kırsakallı Mehmed Tevellüd: 1210 Yaş: 50 Der Saadetde Kayıkcı Hane: 10 Orta boylu kır sakallı Heybe İbrahim b. Hüseyin / kardeş kır sakallı Osman Tevellüd: 1207 Yaş: 53 Der Saadetde Kayıkcı Hane: 14 Orta boylu kır sakallı Mazlum oğlu Satılmış b. Ali Tevellüd: 1212 Yaş: 48 Der Saadetde Kayıkcı Hane: 20 Orta boylu sarı sakallı Şuralı oğlu damadı Ahmed b. Abdullah Tevellüd: 1210 Yaş: 50 Der Saadetde Kayıkcı Kınık Karyesi Kınık Karyesi toplam hane sayısı: 7 Bu köyde kayıkçı yok Kızıllar Karyesi Kızıllar Karyesi toplam hane sayısı: 8 Bu köyde kayıkçı yok Bediller Karyesi Bediler Karyesi toplam hanesi: 18 Bu köyde kayıkçı yok Basmül (Basmil) Çiftliği Üç kişilik bir hane olup kayıkçı yoktur. Bayındır Karyesi Bayındır Karyesi toplam hane sayısı: 10 Hane:2 Orta boylu ak sakallı Söğütcü oğlu Hüseyin b. İbrahim / oğlu orta boylu kara sakallı Mustafa Tevellüd: 1234 Yaş: 26 Der Saadetde Kayıkcı Hane: 4 Orta boylu ak sakallı Kuduz oğlu Ali b. Osman / oğlu kara sakallı Süleyman Yaş: 40 Kadı Karyesi Kadı Karyesi toplam hane sayısı: 12 XIX.YÜZYIL TAHRİRLERİNE GÖRE ÇERKEŞ - Yüksel ASLAN Çankırı Araştırmaları Sitesi www.cansaati.org 54 Hane: 10 Orta boylu ak sakallı Kelleci oğlu İbrahim b. Mehmed / oğlu uzunca boylu kumral sakallı İbrahim Tevellüd: 1230 Yaş: 30 Der Saadetde Kayıkcı Hane: 11 Orta boylu sarı sakallı Hamza oğlu Ahmed b. Ahmed Tevellüd: 1216 Yaş: 44 Der Saadetde Kayıkcı Çölmekci Karyesi Çölmekci Karyesi toplam hane sayısı:12 Hane: 8 Orta boylu kara bıyıklı M… oğlu Hüseyin b. Süleyman Tevellüd: 1232 Yaş: 28 Der Saadetde Kayıkcı Dikenli Karyesi Dikenli Karyesi toplam hane sayısı: 18 Hane: 8 Orta boylu köse sakallı Senir? Oğlu Mehmed b. Mehmed Tevellüd: 1210 Yaş: 50 Der Saadetde Kayıkcı Hane:9 Orta boylu kara sakallı Musa Paşa (Başe) oğlu Osman b. Hasan Tevellüd: 1226 Yaş: 34 Der Saadetde Kayıkcı Hane:9 Orta boylu köse sakallı İpek oğlu İsmail b. Ömer Yaş: 35 Der Saadetde Kayıkcı Hane: 15 Orta boylu ter bıyıklı Hasan Bey oğlu İsmail b. Osman Tevellüd: 1238 Yaş: 22 Der Saadetde Kayıkcı Karaköşk _Karaköşek? Karyesi Karaköşek Karyesi toplam hane sayısı: 13 Hane:10 Orta boylu ak sakallı Karaböcek oğlu Ahmed b. Abdulla / oğlu ter bıyıklı Şaban Tevellüd: 1238 Yaş: 22 Der Saadetde Kayıkcı Hane:13 Uzunca boylu ak sakallı Soluk oğlu Mehmed b. Mehmed / oğlu ter bıyıklı Mustafa Tevellüd: 1229 Yaş: 31 Der Saadetde Kayıkcı Yortan Karyesi Yortan Karyesi toplam hanesi: 16 Hane: Orta boylu ak sakallı Şehan oğlu Mehmed b. Mehmed / oğlu kumral sakallı Mustafa Tevellüd: 1232 yaş: 28 Der Saadetde Kayıkcı Hane: 3 Orta boylu ak sakallı Şehan oğlu İbrahim b. Mehmed / oğlu ter bıyıklı Mehmed Tevellüd: 1240 Yaş: 20 Der Saadetde Kayıkcı Hane: 4 Orta boylu sarı sakallı Hasan Usta oğlu Abdullah b. İbrahim Tevellüd: 1215 Yaş: 45 Der Saadetde Kayıkcı Kardeşi kumral bıyıklı Ahmed Tevellüd: 1237 Yaş: 23 Der Saadetde Sandalcı Hane: 7 Orta boylu kumral sakallı Bostancı oğlu Hasan b. Ali / kardeşi kumral sakallı Ali Tevellüd: 1221 Yaş: 39 Der Saadetde Kayıkcı XIX.YÜZYIL TAHRİRLERİNE GÖRE ÇERKEŞ - Yüksel ASLAN Çankırı Araştırmaları Sitesi www.cansaati.org 55 Hane: 9 Orta boylu kır sakallı Erdal oğlu Mustafa b. Mustafa Tevellüd: 1215 Yaş: 45 Der Saadetde Kayıkcı Hane: 12 Orta boylu ak sakallı Murad oğlu Ahmed b. Halil / oğlu kara sakallı Hüseyin Tevellüd: 1225 Yaş: 35 Der Saadetde Kayıkcı Hane:14 Orta boylu ak sakallı Veli oğlu Ahmed b. Ali Tevellüd: 1190 Yaş: 70 Der Saadetde Kayıkcı Kalfa Kolu(oğlu) Karyesi Kalfa Kolu Karyesi toplam hane sayısı: 12 Hane:9 Orta boylu kara sakallı Şükür oğlu Hasan b. Memiş / kardeşi kara bıyıklı Mustafa Tevellüd: 1230 Yaş: 30 Der Saadetde Kayıkcı Ağa Karyesi Ağa Karyesi toplam hane sayısı: 16 Bu köyde kayıkçı yok Saraycık Karyesi Saraycık Karyesi toplam hane sayısı: 25 Hane:6 Orta boylu kırca sakallı Hasan oğlu Ali b. Ahmed Tevellüd: 1218 Yaş: 42 Der Saadetde Kayıkcı Hane: 7 Orta boylu kır sakallı Kemal oğlu Mustafa b. Hasan Tevellüd: 1196 Yaş: 64 Der Saadetde Kayıkcı Hane:11 Orta boylu ak sakallı Feyzullah oğlu Ali b. Ebu Bekir / torunu kara bıyıklı Süleyman Tevellüd: 1230 Yaş: 30 Der Saadetde Kayıkcı Hane: 12 Uzun boylu ak sakallı Taşcıoğlu Abdülkadir b. Musa / torunu ter bıyıklı Hüseyin veledi Ali Tevellüd: 1233 Yaş: 27 Der Saadetde Kayıkcı Hane: 17 Orta boylu köse sakallı Kırbıyıkoğlu Ali b. Ali / kardeşi ter bıyıklı Osman Tevellüd: 1243 Yaş: 17 Der Saadetde Kayıkcı Hane:23 Orta boylu sarı sakallı Sarı oğlu Mustafa b. Ali Tevellüd: 1210 Yaş: 50 Der Saadetde Kayıkcı Akhasan Karyesi Akhasan Karyesi toplam hane sayısı: 12 Hane:6 Orta boylu kumral sakallı Çokdaroğlu Ali Osman b. Mehmed Tevellüd: 1225 Yaş: 35 Der Saadetde Kayıkcı Hane:7 Orta boylu kumral sakallı Codur? Oğlu Mustafa b. Hasan Tevellüd: 1215 Yaş: 45 Der Saadetde Kayıkcı Yumaklu Karyesi Yumaklu Karyesi toplam hane sayısı: 25 XIX.YÜZYIL TAHRİRLERİNE GÖRE ÇERKEŞ - Yüksel ASLAN Çankırı Araştırmaları Sitesi www.cansaati.org 56 Hane:2 Orta boylu ak sakallı Menas oğlu Mehmed b. Mehmed / oğlu ter bıyıklı Hüseyin Tevellüd: 1235 Yaş: 25 Der Saadetde Kayıkcı Hane:3 Uzun boylu kumral sakallı Yunus oğlu Osman b. Osman Tevellüd: 1222 Yaş: 38 Der Saadetde Kayıkcı Hane:11 Orta boylu kara bıyıklı Ilıca oğlu Ahmed b. Hüseyin Yaş: 36 Der Saadetde Kayıkcı Hane:12 Orta boylu sarı sakallı Ilıca oğlu Halil b. Ahmed Tevellüd: 1212 Yaş: 48 Der Saadetde Kayıkcı Hane:14 Orta boylu ter bıyıklı Ilıca oğlu Osman b. Ahmed Tevellüd: 1231 Yaş: 29 Der Saadetde Sandalcı Hane: 15 Orta boylu kumral sakallı Çakır oğlu Osman b. Mehmed Tevellüd: 1215 Yaş: 45 Der Saadetde Kayıkcı Hane: 19 Orta boylu ak sakallı Mandacı oğlu Mehmed b. Ali / oğlu kara bıyıklı Ali Tevellüd: 1225 Yaş: 35 Der Saadetde Kayıkcı Hane:20 Orta boylu kara sakallı Hacı İlyas oğlu Seyyid Mehmed b. Abdullah Yaş: 48 Der Saadetde Kayıkcı Hane:21 Uzunca boylu ak sakallı Dertlioğlu Ali b. Hall / oğlu sarı bıyıklı İbrahim Tevellüd: 1233 Yaş: 27 Der Saadetde Kayıkcı Yoncalu Karyesi Yoncalu Karyesi toplam hane sayısı: 11 Köyde Kayıkçı yok Bozca Armud Karyesi Bozca Armud Karyesi toplam hane sayısı: 7 Hane:3 Orta boylu kara bıyıklı Karaçalı oğlu Kadir b. Abdurrahman / kardeşi kumral bıyıklı Hasan Tevellüd: 1230 Yaş: 30 Der Saadetde Kayıkcı Kısaç Karyesi Kısaç Karyesi toplam hane sayısı: 14 Hane:3 Orta boylu kır sakallı Memiş oğlu Hasan b. Ali / oğlu kara bıyıklı Mehmed Tevellüd: 1235 Yaş: 25 Der Saadetde Kayıkcı Hane:13 Uzunca boylu ak sakallı Yesir oğlu Hüseyin b. Mehmed / oğlu kumral bıyıklı Mehmed Tevellüd: 1235 Yaş: 25 Der Saadetde Kayıkcı Hane: 14 Orta boylu kara bıyıklı Şişe? oğlu Ahmed b. Satılmış / oğlu ter bıyıklı Hasan Tevellüd: 1238 Yaş: 22 Der Saadetde Kayıkcı Dağçukuranı Karyesi Dağçukuranı Karyesi toplam hane sayısı: 11 Hane: 7 Uuznca boylu kır sakallı Karaali oğlu Hüseyin b. Halil XIX.YÜZYIL TAHRİRLERİNE GÖRE ÇERKEŞ - Yüksel ASLAN Çankırı Araştırmaları Sitesi www.cansaati.org 57 Tevellüd: 1211 Yaş: 49 Der Saadetde Kayıkcı Hane:9 Orta boylu ak sakallı Ömer oğlu Osman b. Hüseyin / oğlu kumral sakallı Ali Tevellüd: 1226 Yaş: 34 Der Saadetde Kayıkcı Üyük Karyesi Eyük Karyesi toplam hane sayısı: 3 Hane:1 Orta boylu ak sakallı Emir Kara oğlu Mehmed b. Ahmed Tevellüd: 1200 Yaş: 60 Der Saadetde Kayıkcı Yakublar Karyesi Yakublar Karyesi toplam hane sayısı: 5 Hane: 1 Orta boylu kara sakallı Hatab oğlu Osman b. Osman / kardeş kara sakallı Mehmed Tevellüd: 1220 Yaş: 40 Der Saadetde Kayıkcı Hane: 2 Orta boylu kır sakallı Karaçor oğlu Memiş b. Halil Tevellüd: 1215 Yaş: 45 Der Saadetde Kayıkcı Ödüller Karyesi Ödüller Karyesi toplam hane sayısı: 3 Köyde Kayıkçı yok Virancık Karyesi Virancık Karyesi toplam hane sayısı: 4 Hane:2 Orta boylu kara sakallı Kırdaloğlu Ahmed b. İbrahim / kardeşi kara bıyıklı Ali Tevellüd: 1232 Yaş: 28 Der Saadetde Kayıkcı Tirbaşı Karyesi Tirbaşı Karyesi toplam hane sayısı: 22 Hane:11 Orta boylu ak sakallı Uzun Ömer oğlu Ömer b. Ahmed / oğlu kırca sakallı Ali Tevellüd: 1208 Yaş: 52 Der Saadetde Kayıkcı Viran Karyesi Viran Karyesi toplam hane sayısı: 41 Hane:1 Uzunca boylu ak sakallı Topcu oğlu Ali b. Halil / oğlu ter bıyıklı Hasan Tevellüd: 1241 Yaş: 19 Der Saadetde Kayıkcı Torunu ter bıyıklı Hüseyin Tevellüd: 1234 Yaş: 26 Der Saadetde Kayıkcı Hane:7 Uzunca boylu kara sakallı Osman oğlu İbrahim b. Ali Tevellüd: 1222 Yaş: 38 Der Saadetde Kayıkcı Hane:8 Orta boylu kumral sakallı Kalender oğlu Osman b. Ahmed Tevellüd: 1218 Yaş: 42 Der Saadetde Kayıkcı Kardeşi kumral sakallı Memiş Tevellüd: 1226 Yaş: 34 Der Saadetde Kayıkcı XIX.YÜZYIL TAHRİRLERİNE GÖRE ÇERKEŞ - Yüksel ASLAN Çankırı Araştırmaları Sitesi www.cansaati.org 58 Hane: 11 Orta boylu kara sakallı Gazal^oğlu Hüseyin b. Osman Tevellüd: 1216 Yaş: 44 Der Saadetde Kayıkcı Hane: 17 Orta boylu kara sakallı Emir Hüseyin oğlu Köçek Mehmed b. Hüseyin Tevellüd: 1199 Yaş: 62 Der Saadetde Kayıkcı Hane:18 Orta boylu sarı sakallı Seyfi oğlu İsmail b. Mehmed Tevellüd: 1213 Yaş: 47 Der Saadetde Kayıkcı Hane:20 Uzunca boylu kır sakallı Bekir oğlu Ahmed b. Ebu Bekir Tevellüd: 1205 Yaş: 55 Der Saadetde Kayıkcı Hane:22 Orta boylu kırca sakallı Gazaboğlu Mustafa b. Mehmed Tevellüd: 1207 Yaş: 53 Der Saadetde Kayıkcı Hane:24 Orta boylu kara bıyıklı Seyfi oğlu Mehmed b. Mustafa Tevellüd: 1227 Yaş: 33 Der Saadetde Kayıkcı Hane:25 Orta boylu kumral sakallı Mazlum oğlu Abdülkadir b. Mustafa Tevellüd: 1210 Yaş: 50 Der Saadetde Kayıkcı Hane:26 Uzunca boylu ak sakallı Dolucu? oğlu Mehmed b. Halil / oğlu kumral sakallı Ahmed Tevellüd: 1230 Yaş: 30 Der Saadetde Kayıkcı Hane:31 Uzunca boylu kara bıyıklı Hacı Ahmed oğlu Hasan b. Salih Tevellüd: 1223 Yaş: 37 Der Saadetde Sandalcı